چین در اقیانوس هند: حضوری نیرومندتر در هند-آرام

حضور چین در منطقه اقیانوس هند (IOR) که از سال ۲۰۰۸ با اعزام کشتی‌های ضد دزدی دریایی آغاز شد، طی دو دهه اخیر به‌طور پیوسته و هدفمند گسترش یافته است. این حضور نه واکنشی به اقدامات کشورهای دیگر، بلکه بخشی از راهبرد کلی دریایی پکن برای حفاظت از منافع اقتصادی، امنیتی و ژئوپلیتیکی خود است.

چین از منظر نظامی، اقتصادی و دیپلماتیک در اقیانوس هند حضوری گسترده و تاریخی داشته است؛ هر چند در گفتمان رایج پیرامون هند-آرام، این موضوع معمولاً به حاشیه رانده شده است. اهمیت اقیانوس هند برای چین صرفاً به امنیت انرژی محدود نمی‌شود، بلکه پیوندهای حیاتی با آفریقا، خاورمیانه، اروپا و جنوب آسیا را نیز شامل می‌شود. در واقع، اقیانوس هند به پکن این امکان را می‌دهد که خود را به‌عنوان یک قدرت دریایی معتبر معرفی کند.

یکی از دلایل اصلی حضور دریایی چین، دفاع از خطوط ارتباط دریایی (SLOCs) است. از اعزام اولیه برای مقابله با دزدی دریایی در سال ۲۰۰۸ تا افتتاح پایگاه نظامی در جیبوتی در ۲۰۱۷، پکن در حال ساخت زیرساخت‌های دفاعی و لجستیکی برای تضمین این مسیرهاست. بر خلاف تصور رایج در میان آمریکا و هند که چین را بازیگری گذرا در منطقه اقیانوس هند می‌دانند، این کشور توانسته یک حضور مستمر و گسترده در منطقه ایجاد کند. این حضور شامل توانایی برای انجام رزمایش‌هایی با کشورهایی چون روسیه در سواحل دور از چین نیز می‌شود.

در بازه ۲۰۲۰ تا سه‌ماهه اول ۲۰۲۵، چین مجموعه‌ای از رزمایش‌ها (شامل دریایی، هوایی، زمینی و امدادی) را در نقاط مختلف منطقه اقیانوس هند انجام داده است

۲۰۲۰–۲۰۲۲: ۷ رزمایش (۵ دریایی)

۲۰۲۳: ۱۴ رزمایش (۹ دریایی)

۲۰۲۴–سه‌ماهه اول ۲۰۲۵: ۱۲ رزمایش (۶ دریایی)

این رزمایش‌ها از تمرکز اولیه بر شمال و شرق اقیانوس هند، به‌سوی پوشش مناطق جنوب‌غربی و شمال‌غربی نیز گسترش یافته‌اند. شرکای چین در این رزمایش‌ها کشورهای متنوعی چون پاکستان، عمان، موزامبیک، تایلند، آفریقای جنوبی، و امارات بوده‌اند.

از نکات قابل‌توجه، چهار رزمایش سه‌جانبه دریایی با روسیه و ایران از سال ۲۰۲۲ تاکنون است. با وجود اینکه هر دو کشور ظرفیت محدودی در اقیانوس هند دارند، اما این تمرین‌ها نشان‌دهنده تعهد آن‌ها برای همکاری دریایی در غرب اقیانوس هند است.

چین از سال ۲۰۱۴ به‌طور منظم زیردریایی‌های خود را به اقیانوس هند اعزام کرده و همچنین سامانه‌هایی با توانایی جنگ ضدزیردریایی (ASW) را در رزمایش‌هایش به‌کار گرفته است. گرچه سطح پیشرفته بودن این سامانه‌ها مشخص نیست، اما صرف به‌کارگیری آن‌ها نشانه‌ای از درک تهدید و نیاز به تسلط بر قلمروی زیرسطحی است.

راهبرد چین در اقیانوس هند را باید در چارچوب درگیری‌های احتمالی در اقیانوس آرام غربی تفسیر کرد. پکن با استقرار تدریجی اجزای یک گروه ناو هواپیمابر در منطقه اقیانوس هند، زمینه را برای اعزام خود ناو هواپیمابر و شکل‌گیری یک گروه تهاجمی کامل (CSG) فراهم می‌کند.

اگرچه چین ممکن است درگیری مستقیمی را در منطقه اقیانوس هند آغاز نکند، اما توانایی دفاعی، لجستیکی و دیپلماتیک کافی برای مقابله با تهدیدات و کاهش هزینه‌های تحریم یا محاصره دریایی در این منطقه را دارد. نکته کلیدی آن است که آیا ایالات متحده و دیگر رقبا اهمیت منطقه اقیانوس هند را به‌عنوان جبهه مکمل در صورت بحران در غرب اقیانوس آرام به‌درستی درک کرده‌اند یا نه. منبع