تحکیم و گسترش شراکت راهبردی بین قزاقستان و امارات

قزاقستان و امارات، همکاری اقتصادی و راهبردی خود را با امضای ۹ توافق‌نامه به ارزش ۵ میلیارد دلار گسترش داده‌اند. این توافق‌ها شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های بندری در بنادر کوریک و آکتائو، توسعه تجارت محصولات کشاورزی و تقویت ارتباطات مالی از طریق مرکز مالی بین‌المللی آستانه (AIFC) می‌شود. این تحولات هم ‌زمان با دیدار رسمی رئیس‌ امارات، شیخ محمد بن زاید آل نهیان، از آستانه انجام شده و نشانگر شکل‌گیری یک شراکت بلندمدت مبتنی بر اتصال‌پذیری، تنوع ‌بخشی و افزایش نفوذ منطقه‌ای دو کشور است.

قزاقستان در حال تثبیت جایگاه خود به عنوان یک مرکز حیاتی ترانزیتی و تجاری در اوراسیا است و به‌ ویژه بر کریدورهای غربی خود از طریق دریای خزر تمرکز کرده است. بنادر آکتائو و کوریک، از اجزای کلیدی مسیر بین‌المللی حمل‌ونقل ترانس‌خزر (TITR)، جایگزینی برای مسیرهای سنتی شمالی (روسیه) و شرقی (چین) به شمار می‌روند. هم‌زمان، امارات استراتژی جهانی تنوع ‌بخشی اقتصادی و اتصال‌پذیری را دنبال کرده و از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دریایی، خدمات مالی و پلتفرم‌های دیجیتال تجاری، به دنبال گسترش حضور خود است.

مرکز مالی بین‌المللی آستانه (AIFC) در پایتخت قزاقستان، به عنوان نقطه‌ جذب سرمایه‌های جهانی در آسیای مرکزی مطرح شده است. این مرکز با بهره‌گیری از چارچوب‌های حقوقی مبتنی بر حقوق عرفی، سازوکارهای داوری بین‌المللی و زیرساخت‌های مالی پیشرفته، به طور خاص سرمایه‌گذاران حوزه خلیج فارس را هدف گرفته است.

امضای توافق‌های جدید میان قزاقستان و امارات مرحله جدیدی از همکاری دوجانبه را رقم زده که بر هم‌راستایی منافع راهبردی دو کشور استوار است. در محور این همکاری‌ها، توسعه زیرساخت‌های بندری قزاقستان با مشارکت امارات قرار دارد. گروه ورزشی ابوظبی مبلغی در حدود ۳۰ میلیون دلار در ترمینال غله “سارجا” در بندر کوریک سرمایه‌گذاری کرده که منجر به افزایش ظرفیت صادرات غلات قزاقستان و تقویت کریدور ترانس‌خزر خواهد شد. این زیرساخت نه‌تنها برای تحقق اهداف اقتصادی قزاقستان حیاتی است، بلکه با هدف امارات برای تضمین مسیرهای مطمئن تأمین مواد غذایی و شبکه‌های تجارت دریایی نیز هم‌راستا است.

توافق‌های دیگر، مانند تفاهم‌نامه بین منطقه ویژه اقتصادی بندر دریایی آکتائو و مناطق اقتصادی خلیفه در ابوظبی، حاکی از روندی گسترده‌تر در همگرایی عملیاتی لجستیکی و صنعتی است. همکاری‌های کشاورزی نیز در چارچوب مشارکت‌هایی با شرکت‌هایی چون لولو گروپ و QazaqArab Sugar دنبال می‌شود که رویکردی چند بخشی با تأکید بر تاب‌آوری زنجیره تأمین و تأمین از مبدا را نمایان می‌سازد.

همکاری مالی نیز به یکی از ارکان این شراکت بدل شده است. بنا به اعلام رئیس AIFC، تاکنون ۴۶ شرکت اماراتی در این مرکز به ثبت رسیده‌اند که نشان ‌دهنده حضور نهادینه امارات در فضای مالی قزاقستان است. در تاریخ ۷ مه ۲۰۲۵،  AIFC و نزدک دوبی ارتباط سپرده‌گذاری مرکزی مستقیمی بین بورس بین‌المللی آستانه (AIX) و نزدک دوبی برقرار کردند که به تسهیل جریان سرمایه‌گذاری‌های فرامرزی منجر می‌شود. این اقدام بر پایه پیوستن AIX در سال ۲۰۲۴ به پلتفرم دیجیتال «تبادل» (Tabadul) انجام شد، پلتفرمی که توسط بازار سهام ابوظبی (ADX) ایجاد شده و هدف آن پیوند بازارهای مالی خاورمیانه و آسیای مرکزی است.

این تحولات در بستری از دگرگونی‌های جهانی رخ می‌دهند. قزاقستان به‌ طور فعال سیاست خارجی چندجانبه‌ای را پیگیری می‌کند تا در شرایط نظم جهانی متغیر، استقلال و انعطاف اقتصادی خود را حفظ کند. در پرتو جنگ اوکراین، تحریم‌های غرب علیه روسیه و افزایش قدرت‌نمایی چین، قزاقستان در تلاش است تا هم تنوع در بازارها ایجاد کند و هم روابط سیاسی خود را از انحصار قدرت‌های بزرگ خارج سازد. در این زمینه، امارات با اتکاء به توان مالی، موضع بی‌طرفانه در سیاست بین‌الملل و نفوذ رو‌ به ‌گسترش جهانی، به شریکی مطلوب برای قزاقستان بدل شده است.

دیدار رسمی رئیس امارات از قزاقستان و ملاقات وی با رئیس‌جمهور قاسم ‌ژومارت توقایف، اهمیت این تحولات را دوچندان کرده است. گفت‌وگوهای بین دو رهبر طیف وسیعی از موضوعات، از یکپارچگی اقتصادی گرفته تا همکاری‌های منطقه‌ای و علمی را دربر گرفت که نشان‌دهنده وجود چشم‌اندازی مشترک برای توسعه دوجانبه و منطقه‌ای است.

حضور امارات در قزاقستان بخشی از الگوی وسیع‌تری از سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه ‌یافته اما دارای موقعیت استراتژیک است. اقدامات مشابه در شرق آفریقا، بالکان و اکنون آسیای مرکزی، گویای تمایل ابوظبی برای شکل‌دهی به مسیرهای تجاری جایگزین، تضمین زنجیره‌های تأمین حیاتی و گسترش حضور ژئوپلیتیکی خود، بدون نیاز به نمایش قدرت نظامی است.

در مجموع، شراکت میان ابوظبی و آستانه به محور راهبردی نوینی تبدیل شده که بر منافع مکمل در حوزه‌های لجستیک، مالی و امنیت تجاری استوار است. بسته توافق‌های ۵ میلیارد دلاری، همراه با سرمایه ‌گذاری‌های امارات در زیرساخت‌های بندری و تقویت پیوندهای مالی میان AIFC و بازارهای خلیج فارس، نشانگر جهت‌گیری به سوی یکپارچگی بلند مدت اقتصادی است. قزاقستان از این همکاری با بهره ‌مندی از زیرساخت‌های نو، دسترسی به بازارهای جدید و منابع متنوع سرمایه سود می‌برد، در حالی که امارات نیز جایگاهی کلیدی در شبکه‌های ترانزیت و تجارت آسیای مرکزی به‌دست می‌آورد. در شرایطی که ساختار قدرت جهانی در حال واگرایی است، این رابطه در حال رشد، نمونه‌ای از همکاری عمل‌گرایانه و چندوجهی است که با مقتضیات نظم چندقطبی در حال ظهور همخوانی دارد./منبع