جنگ نوین اوکراین

جنگ اوکراین از زمان آغاز تهاجم روسیه در سال ۲۰۲۲ دستخوش تحولات چشمگیری شده است. در حالی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا از ابتدای دوره دوم ریاست‌جمهوری خود در ماه ژانویه سال ۲۰۲۵ بر مذاکره برای پایان جنگ به نفع روسیه تأکید کرده، اوکراین با وجود کاهش حمایت نظامی آمریکا همچنان مقاومت می‌کند. در دیدار ماه فوریه سال ۲۰۲۵ در کاخ سفید، ترامپ به ولودیمیر زلنسکی، رییس‌جمهور اوکراین گفت که اوکراین بدون حمایت مداوم آمریکا یا خویشتنداری داوطلبانه روسیه توان مقاومت در برابر تهاجم را ندارد. با این حال، خط مقدم جبهه که حدود ۱۹۰۰ مایل امتداد دارد و هفتصد مایل آن شاهد درگیری‌های شدید است، از زمان روی‌کارآمدن ترامپ تغییر چندانی نکرده است. این مقاومت نه به دلیل لطف روسیه و نه صرفاً به دلیل تسلیحات آمریکایی، بلکه به دلیل نوآوری‌های اوکراین در میدان نبرد است.

اوکراین در سه سال گذشته از دفاعی متکی بر تسلیحات قدیمی شوروی به پیشگامی در نوع جدیدی از جنگ تبدیل شده است. در سال ۲۰۲۲، نبردها به سبک جنگ‌های قرن بیستم و متکی به خندق و تانک بود و سربازان اوکراینی از هر مهمات قدیمی که در دسترس بود استفاده می‌کردند. اما در سال ۲۰۲۳، با ارسال تسلیحات پیشرفته غربی مانند سامانه‌های راکتی هیمارس و موشک‌های دوربُرد آتاکمز، میدان نبرد تغییر کرد. با این حال، تردیدهای اخیر ترامپ درباره ادامه کمک‌های نظامی، از جمله احتمال توقف فروش سامانه‌های موشکی پاتریوت، اوکراین را به سمت خودکفایی سوق داده است. از سال ۲۰۲۴، پهپادهای ساخت اوکراین به‌طوراساسی نحوه جنگیدن هر دو طرف را تغییر داده‌اند و این تحول نه‌تنها تاکتیکی، بلکه در سطح دکترین نظامی اوکراین بوده است.

در ماه مارس سال ۲۰۲۵، نگارنده با سه تیپ مختلف در خط مقدم همراه شد تا تأثیر این فناوری‌های جدید را از نزدیک مشاهده کند. پهپادها اکنون نقش‌های متعددی از جمله هدایت توپخانه، تحویل مهمات، تأمین تدارکات و نقشه‌برداری از میادین مین دارند. این پهپادها سریع، ارزان و قابل انطباق هستند و در داخل اوکراین تولید می‌شوند. تیپ‌ها در سراسر جبهه روزانه از آن‌ها استفاده می‌کنند و برخلاف تانک‌ها یا موشک‌های دوربُرد، این سیستم‌ها می‌توانند هفتگی به‌روزرسانی شوند تا با نیازهای متغیر میدان نبرد سازگار گردند.

تیپ سیزدهم خرتیا، از گارد ملی اوکراین، در منطقه خارکیف شمالی فعالیت می‌کند. در زمان بازدید، خط مقدم نسبتاً پایدار بود و اوکراینی‌ها به آرامی نیروهای دشمن را به سمت مرز روسیه عقب می‌راندند. پهپادهای شناسایی ۲۴ ساعته خط مقدم را رصد می‌کنند و هیچ حرکتی در شعاع بیست کیلومتری از دید آن‌ها پنهان نمی‌ماند. در بهار، با نبود برگ روی درختان و تخریب بیش‌تر ساختمان‌ها، دید پهپادها کاملاً باز بود. خرتیا موفق شده بود تدارکات برخی واحدهای روسی را قطع کند. در روز ۱۹ مارس، چند سرباز روس که از گرسنگی تسلیم شدند، با هدایت یک پهپاد اوکراینی از جنگل خارج شدند، اما پهپاد روسی دو نفر از آن‌ها را هدف قرار داد. بازماندگان گفتند بیش از هشت ماه در منطقه بودند و بیش از یک ماه در سنگرهای کوچک بدون غذا مانده بودند.

در مرکز عملیات تاکتیکی خرتیا، نمایشگرهای چندصفحه‌ای با نقشه‌های سیستم دلتا، اطلاعات پهپادها، تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های اطلاعاتی را یکپارچه می‌کنند. این سیستم، که خرتیا از آن به خوبی استفاده می‌کند، سنگرهای فعال و تخریب‌شده را با نمادها و رنگ‌های مشخص نمایش می‌دهد تا خلبانان پهپاد تصمیمات سریع بگیرند. در میدان نبرد، به دلیل دید بالای پهپادها، هر دو ارتش از خندق‌های مستحکم اجتناب می‌کنند و سربازان در سنگرهای کوچک دو یا سه نفره پناه می‌گیرند. برای دفاع در برابر حملات پهپادی، هر دو طرف از سیستم‌های جنگ الکترونیک قابل‌حمل استفاده می‌کنند که هزینه آن‌ها از چند صد تا چند هزار دلار است.

پهپادها از نظر هزینه و کارایی متنوع‌اند. پهپادهای اف‌پی‌وی (دید اول شخص)، معروف به کامیکازه، با هزینه‌ای حدود ۳۵۰ دلار ارزان‌ترین هستند و خود را نابود می‌کنند. پهپادهای بمب‌افکن، که برای حملات هوایی یا مین‌گذاری از راه دور استفاده می‌شوند، گران‌ترند و می‌توانند چندین بار استفاده شوند، اما عملیات آن‌ها خطرناک‌تر است زیرا باید به خلبان بازگردند. اوکراینی‌ها به‌ویژه به پهپادهای سنگین خود، معروف به ومپایر (خون‌آشام)، افتخار می‌کنند که روس‌ها آن را «بابا یاگا» می‌نامند. این پهپادها، با هزینه ۱۰ تا بیست هزار دلار، تا ۳۳ پوند بار حمل می‌کنند و بیش از ۶ مایل پرواز می‌کنند، در حالی که پهپادهای تدارکاتی روس تنها یک پوند بار می‌برند. در مدت هفته حضور نگارنده، روس‌ها چند موقعیت خلبانان ومپایر را شناسایی و نابود کردند، اما یک تیم سه‌نفره همچنان شب‌ها با این پهپادها مهمات، غذا و دارو ارسال می‌کردند.

فرمانده‌ای به نام ژیوچیک از تیپ خرتیا توضیح داد که جنگ از سال ۲۰۲۲ چگونه تغییر کرده است. در آن زمان، عملیات‌ها متکی به توپخانه، خودروهای زرهی و پیاده‌نظام بود و برتری در ارتفاعات برای رصد و واکنش سریع کلیدی بود. روسیه در هر سه زمینه برتری داشت. اوکراین ابتدا از پهپادهای ساده، معروف به «پهپادهای عروسی»، برای هدایت توپخانه استفاده کرد، سپس پهپادهای کامیکازه و بمب‌افکن را به کار گرفت. امروزه، خندق‌های سنتی دیگر قابل دفاع نیستند و حملات گسترده با خودروهای زرهی به دلیل آسیب‌پذیری در برابر پهپادها کنار گذاشته شده است.

تیپ ۹۳ مکانیزه، معروف به خلودنی یار، در منطقه دونباس در جهت تورِتسک فعالیت می‌کند. این تیپ که در عملیات‌های صلح‌بانی در آفریقا و لبنان سابقه دارد، اکنون به‌شدت به پهپادها وابسته است. خلبان پهپادی به نام ینوت (راکون) از تجربه‌اش در نبردهای سخت مانند باخموت گفت. او در زیرزمینی از راه دور سربازان روس را با دقت هدف قرار می‌داد. در یکی از عملیات‌ها، ینوت سرباز روس را که با موتورسیکلت مهمات حمل می‌کرد، هدف قرار داد. او تأکید کرد که جنگ پهپادی مانند بازی ویدیویی نیست، زیرا دشمن همیشه در جستجوی موقعیت خلبانان است. در تابستان سال ۲۰۲۴، موقعیت ینوت برای بیش از هشت ساعت زیر حمله بود و او بین سنگرها جابه‌جا می‌شد تا زنده بماند.

ینوت، که پیش از جنگ در بازاریابی فعالیت می‌کرد، بدون آموزش رسمی به یکی از بهترین خلبانان تیپش تبدیل شد. او روزانه تصمیمات پرفشاری درباره استفاده از مهمات می‌گرفت و در روز بازدید نگارنده، ۶ یا هفت نوشیدنی انرژی‌زا مصرف کرد. در یکی از عملیات‌ها، او تانک روسی را هدف قرار داد و با صرف پنج پهپاد به ارزش پانصد تا ۶۰۰ دلار، آسیب‌هایی به آن وارد کرد که بعداً تسلیحات قوی‌تر اوکراینی می‌توانستند از آن بهره ببرند. حدود چهل درصد تسلیحات خط مقدم اکنون در اوکراین تولید می‌شوند و وابستگی به تسلیحات خارجی کم‌تر شده است.

آخرین بازدید نگارنده از تیپ ۶۸ یگر در منطقه پوکروسک بود. این تیپ که در سال ۲۰۲۲ از غیرنظامیان تشکیل شد، منابع کم‌تری نسبت به خرتیا یا تیپ ۹۳ دارد. سربازان شناسایی این تیپ، که پیش‌تر در مشاغلی مانند تجارت و قاچاق خودرو فعال بودند، اکنون خلبان پهپاد هستند. آن‌ها پهپاد شناسایی لِلِکا را آزمایش می‌کردند که تا ۶۲ مایل پرواز می‌کند و بیش از ۳۸ هزار دلار هزینه دارد. سربازان پیاده‌نظام در سنگرهای کوچک دو یا سه نفره مستقر می‌شوند و خروج از آن‌ها خطرناک است. در روزهای بد، سربازان نیازهای اولیه خود را در کیسه‌های پلاستیکی رفع می‌کنند و جابه‌جایی تنها در شرایط جوی نامناسب انجام می‌شود.

پهپادها چالش‌های جدیدی برای امدادرسانی ایجاد کرده‌اند. ویکتور، پزشک تیپ ۶۸، گفت که تخلیه زخمی‌ها تقریباً غیرممکن شده و سربازان خوددرمانی را آموخته‌اند. در کی‌یف، کارگاه‌هایی مانند کارگاه الکساندر پیپا، موسیقیدان راک دهه ۱۹۹۰، پهپاد تولید می‌کنند. حدود ۱۵۰ شرکت اوکراینی ماهانه صد هزار پهپاد تولید می‌کنند که به دلیل تنوع، پیش‌بینی آن‌ها برای روس‌ها دشوار است. آندری زاگورودنیوک، وزیر دفاع پیشین اوکراین، تأکید کرد که پهپادها کمبود موشک و نیروی هوایی را تا حدی جبران کرده‌اند و مانع تسلط کامل روسیه بر آسمان شده‌اند.

با وجود این نوآوری‌ها، پهپادها نمی‌توانند جایگزین تسلیحات دوربرد یا هواپیماها شوند. کاهش احتمالی کمک‌های آمریکا، به‌ویژه موشک‌های پاتریوت برای دفاع از شهرها، نگران‌کننده است. بر اساس گزارش مرکز تحلیلی تکستی، حملات پهپادی و موشکی روسیه به دوازده منطقه اوکراینی در دو ماه نخست دوره ترامپ دوبرابر شده است. با این حال، سربازان اوکراینی بر وظایف خود تمرکز دارند و به گفته میل‌کا، فرمانده یکی از واحدها، اخبار را نادیده می‌گیرند و تنها به آنچه در دسترس است عمل می‌کنند. ارتش اوکراین، با تکیه بر نوآوری و پهپادهای داخلی، به دفاع از مرزها و حفاظت از جان شهروندان ادامه می‌دهد./ منبع