راه‌حل گذر پایدار از مناقشه اخیر
به گزارش اطلس دیپلماسی، یادداشتی با عنوان «راه‌حل گذر پایدار از مناقشه اخیر» به قلم احسان هوشمند در دیپلماسی ایرانی، به بررسی ابعاد انسانی، نظامی و دیپلماتیک مناقشه اخیر ایران و اسرائیل و ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت دیپلماتیک و اجماع ملی برای عبور از فضای بحران موجود و دستیابی به توافقی پایدار تأکید دارد. در ادامه، خلاصه این یادداشت را می‌خوانید.
در پی تهاجم نظامی دوازده‌روزه اسرائیل به ایران، پس از مقاومت نیروهای مسلح و بدون امضای هرگونه آتش‌بس رسمی یا توافق دائمی برای توقف مخاصمه، شدت درگیری‌های نظامی فروکش کرد. حملات اسرائیل خسارات انسانی و اقتصادی قابل توجهی به همراه داشت. فرماندهان ارشد نظامی، پژوهش‌گران و دانشمندان هسته‌ای ایران هدف سوءقصد قرار گرفتند و مراکز نظامی و غیرنظامی آسیب دیدند. شمار زیادی از شهروندان غیرنظامی ایران نیز قربانی تجاوز شدند. با وجود این، اهداف اعلام‌شده اسرائیل از جمله تغییر نظام سیاسی، نابودی تأسیسات اتمی و تضعیف توان موشکی کشور تحقق نیافت و اسرائیل نیز متحمل زیان‌های قابل توجه مالی و نظامی شد. شواهد نشان می‌دهد خسارات وارده به اسرائیل بیش از اطلاعات منتشرشده در رسانه‌ها بوده و موازنه قدرت میان دو طرف سرانجام اسرائیل را ناچار به توقف حملات و پذیرش آتش‌بسی غیررسمی کرد. همزمان با مشارکت آمریکا در این عملیات و حمله به برخی تأسیسات هسته‌ای ایران، ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی بحران تعمیق یافت.
با این‌که درگیری‌ها موقتاً متوقف شده، اما براساس تجربه‌های گذشته، احتمال تجدید حملات اسرائیل و تداوم بحران منتفی نیست. شرایط جدید مستلزم استفاده از عقل جمعی، هوشیاری و اتخاذ تدبیر جامع برای گذار از موقعیت فعلی است؛ در حالی که نیروهای مسلح باید آمادگی مقابله با تهدیدات را حفظ کنند، در عرصه سیاسی و دیپلماتیک نیز ضرورت دارد ظرفیت‌های ملی برای یافتن راهکارهای خردمندانه بسیج شود. فروکش‌کردن تنش نظامی پس از جنگ اخیر، فرصت مغتنمی برای توسعه فعالیت‌های دیپلماتیک به وجود آورده است. اگرچه اطلاعات رسمی درباره تلاش‌های پشت‌پرده دیپلماتیک منتشر نشده است، اما انتظار می‌رود مقامات مسئول بر توسعه ارتباط خارجی و ابتکار عمل‌های دیپلماتیک در مدیریت بحران تمرکز کنند.
یکی از شروط موفقیت در گام‌های بعدی، دوری از تنش‌های کلامی و رسانه‌ای با مقامات آمریکا است. اتخاذ رویکردی واقع‌بینانه و متناسب با منافع ملی و پرهیز از هیجانات زودگذر، لازمه هر سیاست مؤثر دیپلماتیک خواهد بود. به‌کارگیری ظرفیت نخبگان برای تدوین اصول و اهداف راهبردی و همچنین طراحی رویکردهای چندوجهی در مذاکره با آمریکا از اهمیت بالایی برخوردار است. موضوعاتی چون حل مسائل باقی‌مانده میان ایران و آمریکا باید به شکل شفاف و با تدبیر کامل در دستور کار قرار گیرد. پرهیز از تحریک طرف مقابل، به ویژه با توجه به حساسیت‌های شخصیتی رئیس‌جمهور وقت آمریکا، ضروری تلقی می‌شود.
افزایش تعامل سازنده با سایر کشورهای جهان و نیز دعوت از مقامات سازمان ملل متحد برای بازدید از مراکز غیرنظامی آسیب‌دیده می‌تواند به کاهش شدت بحران و تقویت موقعیت ایران در عرصه بین‌المللی کمک کند. به موازات سیاست خارجی، توجه به سیاست داخلی ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. تقویت گفتمان ملی و ارتقای سرمایه اجتماعی مستلزم بازنگری در برخی سیاست‌ها و تعامل با گروه‌های مختلف، از جمله مخالفان وطن‌دوست و مخالف جنگ، و همچنین درنظرگرفتن عفو و بخشش زندانیان سیاسی است. این اقدامات می‌تواند به ترمیم اعتماد عمومی و تقویت وحدت اجتماعی بینجامد.
علاوه بر این، اصلاح عملکرد رسانه‌های داخلی و پرهیز از هر آنچه مسیر دیپلماسی را تضعیف یا فضا را ملتهب می‌کند، باید مورد توجه قرار گیرد. کنترل و مدیریت تریبون‌های رسانه‌ای با رویکردی فراگیر و جلوگیری از افراط‌گرایی در رسانه‌ها از دیگر ضرورت‌های شرایط کنونی به شمار می‌آید. در طراحی هر اقدام دیپلماتیک، هدف اصلی باید دستیابی به یک راهکار پایدار برای عبور از بحران فعلی و حرکت به‌سوی توافقی طولانی‌مدت با آمریکا با هدف لغو تحریم‌ها باشد.
پایان هر بحرانی معمولاً امید به تحقق صلح و ثبات را زنده‌تر می‌سازد. در شرایط فعلی کشور نیز انتظار بر این است که با بهره‌گیری از تدبیر و عقلانیت، امنیت و توسعه در چارچوب اعتلای منافع ملی مورد پیگیری و تقویت قرار گیرد./ منبع
