آرزوهای بزرگ دیپلماسی

یادداشتی در مجله فارن ‌پالیسی منتشر شده که ضمن معرفی اندیشکده جدید، پیشنهادهایی برای روابط بین‌الملل ارائه می‌دهد. تغییر الگوها و رویکردها در دیپلماسی مورد تأکید قرار گرفته و طرح‌هایی چون مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای، پیمان عدم معارضه، صلح هرمز، انجمن گفت‌وگوهای مسلمانان غرب‌آسیا و شبکه تحقیق و توسعه اتمی غرب‌آسیا مرور شده‌اند. این طرح‌ها به‌دلیل بی‌اعتمادی متقابل ناکام مانده‌اند. حمله اخیر اسرائیل به ایران و اظهارات مقامات آن، نگرانی‌های امنیتی را در منطقه افزایش داده و این نگرانی، فرصتی برای همکاری و هم‌افزایی از طریق رفع بی‌اعتمادی‌ها ایجاد کرده است. دلیل شکست طرح‌های پیشین، رویکرد منفعلانه و مبتنی بر ضعف آن‌ها عنوان شده است. سیاست خارجی عرصه مماشات نیست و کشورها با مشاهده قدرت عملی در طرف مقابل، به همکاری تمایل نشان می‌دهند.

قدرت به‌معنای قلدری نیست، بلکه ابزار و عزم برای پیشبرد برنامه‌های منطقه‌ای یا جهانی است. تفکر سازه‌انگارانه بر این باور است که با رفع سوءتفاهمات و اعتمادسازی، مشکلات حل می‌شوند. ملت‌های منطقه در چرخه‌های درگیری و فرصت‌های از دست‌رفته گرفتارند و آینده‌ای متفاوت نیازمند چشم‌انداز، شجاعت و تصمیم برای رهایی از جبر تاریخی است. این تغییر از داخل ایران آغاز شده و به همسایگان گسترش می‌یابد. ایران به‌دلیل تعصبات، از معیارهای حسن همجواری عدول کرده و باید نگرش منفی و سوءظن به کشورهای منطقه را اصلاح کند. توافق ارمنستان و آذربایجان، فرصتی برای همکاری ترانزیتی با مشارکت ایران، روسیه، ترکیه، آذربایجان و گرجستان تلقی شده است. این توافق تهدید نیست، بلکه فرصتی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی آمریکا و دیگر کشورها در مسیر ترانزیتی منطقه است. با این حال، رقابت ترکیه و آذربایجان ممکن است مانع صادرات گاز ایران و نفوذ آن در قفقاز شود. سرمایه‌گذاری آمریکا در ایران یا دیگر کشورها، غیرواقعی و ناشی از آرزوهای دور از واقعیت دانسته شده است. سیاست اقتصادی آمریکا بر احیای زیرساخت‌های داخلی و تقویت اقتصاد متمرکز است و شرکت‌های آمریکایی تحت فشار هستند تا سرمایه خود را در داخل نگه دارند. بدقولی‌ها و خلف وعده‌های آمریکا و غرب در اقدامات دیپلماتیک ذکر شده، اما همچنان بر لزوم دیپلماسی با این بازیگران تأکید شده است. تغییر پارادایم باید نه‌تنها از سوی ایران، بلکه از سوی اروپا و آمریکا نیز انجام شود. در صورت عدم مذاکره، منطقه در معرض تجزیه، گسترش تندروی و آشوب قرار خواهد گرفت. اتفاقات لیبی، سوریه، لبنان و عراق نشان‌دهنده تمایل غرب به نابودی و تجزیه کشورهای بزرگ منطقه برای جلوگیری از تهدید اسرائیل است.

بی‌ثباتی در غرب‌آسیا، پروژه راه ابریشم چین را مختل کرده و تجارت این کشور با اروپا و آفریقا را محدود می‌کند. شکست طرح‌های پیشنهادی ناشی از عدم شناخت دقیق و به‌روز از تحولات جهانی است. پیشنهادهای مبتنی بر دانش کهنه، محکوم به شکست هستند و تغییر پارادایم باید در شناخت صحنه جهانی رخ دهد./ منبع