ماجراجویی ترامپ با پوتین ناکام ماند—اما شاید همچنان ارزش امتحان‌کردن داشت

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با برگزاری نشستی بی‌سابقه با ولادیمیر پوتین در آلاسکا، امید داشت دست‌کم به توافقی آتش‌بسی موقت در جنگ اوکراین دست یابد. با وجود استقبال پرزرق‌وبرق از پوتین و سخنان دوستانه دو طرف، هیچ دستاورد مشخصی به‌دست نیامد. پوتین موضع اصلی خود را تکرار کرد که اوکراین بخشی از روسیه است و حاضر به مصالحه نیست. ترامپ نیز با بیان اینکه مذاکرات «بسیار سازنده» بوده، اذعان کرد که مهم‌ترین انتظار او یعنی آتش‌بس محقق نشده است.

انتقادها از این نشست عمدتاً به دلیل امتیازات نمادین ترامپ به پوتین بدون دریافت هیچ‌گونه امتیاز متقابل مطرح شد. ترامپ حتی پوتین را به خودروی ریاست‌جمهوری دعوت کرد که اقدامی کم‌سابقه در دیدار رهبران رقیب محسوب می‌شود. پوتین نیز با بهره‌گیری از غرور ترامپ مدعی شد که اگر ترامپ در سال ۲۰۲۲ رئیس‌جمهور بود، روسیه به اوکراین حمله نمی‌کرد؛ سخنی که تلویحاً به پذیرش نفوذ روسیه بر اوکراین از سوی ترامپ اشاره داشت.

این دیدار در فضایی برگزار شد که ترامپ پیش‌تر از «رفتار بی‌معنی» پوتین شکایت کرده بود و همزمان سیگنال‌های متناقضی درباره طرح تبادل سرزمین یا صرفاً آتش‌بس ارسال کرده بود. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، به نشست دعوت نشد، هرچند او نیز خواستار آتش‌بس پیش از هرگونه مذاکره ارضی است. کارشناسانی چون جورج بیب، رئیس پیشین بخش روسیه در سیا، معتقدند هرچند این نشست دستاوردی نداشت، اما بازکردن باب گفت‌وگو درباره دیپلماسی در شرایطی که جنگ فرسایشی ادامه دارد، خود نکته‌ای مثبت است.

با وجود این، خطر بزرگی برای ترامپ باقی است، اگر او امتیازی به پوتین بدون موافقت اوکراین و اروپا بدهد، ممکن است با چهره‌هایی تاریخی چون نویل چمبرلین در مونیخ ۱۹۳۸ یا فرانکلین روزولت در یالتا ۱۹۴۵ مقایسه شود. شرایط کنونی با آن رویدادها قابل قیاس نیست، زیرا پوتین ضعیف‌تر از آن است که کل اوکراین یا اروپای شرقی را تهدید کند. در بهترین حالت، نتیجه نشست می‌توانست یک آتش‌بس طولانی‌مدت بر خطوط فعلی جبهه باشد؛ مشابه وضعیت آتش‌بس کره شمالی و جنوبی یا الگوی حاکمیت امر واقع اسرائیل بر کرانه باختری. با این حال، چنین سناریویی نیز در مذاکرات آلاسکا پیشرفتی نداشت.

سایه روابط گذشته ترامپ و پوتین همچنان بر قضاوت‌ها سنگینی می‌کند؛ از نشست هلسینکی سال ۲۰۱۸ که ترامپ جانب پوتین را بر گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا ترجیح داد، تا تماس‌های تلفنی متعدد و ابراز تحسین‌های مکرر از او. حتی درست پیش از حمله روسیه به اوکراین، ترامپ اقدامات پوتین را «نابغه‌وار» توصیف کرده بود. او همچنین بارها زلنسکی را تحقیر کرده و حتی او را مقصر تجاوز روسیه معرفی کرده بود.

با این حال، در ماه‌های اخیر ترامپ لحن خود را تغییر داد و تهدید به اعمال تحریم‌های ثانویه علیه خریداران نفت و گاز روسیه کرد. او تعرفه‌های واردات از هند را به‌دلیل خرید سلاح و انرژی از روسیه دو برابر ساخت و از «پیامدهای شدید» در صورت عدم توافق مسکو سخن گفت. با وجود این تهدیدها، اغلب دیپلمات‌ها و خود اوکراینی‌ها باور ندارند که پوتین بدون دریافت امتیاز ارضی به آتش‌بس پایدار تن دهد. زلنسکی نیز آشکارا تأکید کرده بدون تضمین امنیتی ناتو یا غرب حاضر به چنین امتیازی نیست.

ادامه جنگ، نه‌تنها مذاکرات احتمالی صلح بلکه گفت‌وگوهای راهبردی درباره کنترل تسلیحات هسته‌ای را نیز متوقف کرده است. همزمان دو طرف زرادخانه‌های خود را مدرن می‌کنند و سلاح‌های پیشرفته‌ای همچون موشک‌های مافوق صوت و سامانه‌های هوش مصنوعی نظامی را بدون ضابطه توسعه می‌دهند.

ترامپ در گذشته نیز تجربه شکست در دیپلماسی پرخطر داشته است؛ مانند نشست هانوی سال ۲۰۱۹ با کیم جونگ اون که بدون توافق به پایان رسید. تاریخ نشان داده است که موفقیت در مذاکرات بزرگ معمولاً پس از شکست‌های اولیه حاصل می‌شود، چنان‌که در کمپ دیوید ۱۹۷۸ یا کنفرانس پورتسموث ۱۹۰۵ رخ داد. با این همه، نشست آلاسکا هیچ کمکی به وجهه ترامپ به‌عنوان «صلح‌طلب» مورد ادعای او نکرد.

ترامپ که در کارزار انتخاباتی وعده حل جنگ اوکراین در ۲۴ ساعت را داده بود و بارها خود را «صلح‌ساز» و شایسته جایزه نوبل خوانده است، اکنون پس از نشست آلاسکا با انتقادهای گسترده‌تری روبه‌رو شده است. این نشست نه‌تنها نتوانست دستاوردی برای توقف جنگ رقم بزند، بلکه بار دیگر تردیدها درباره توانایی واقعی او برای فشار بر پوتین و تحقق دیپلماسی مؤثر را پررنگ‌تر ساخت./ منبع