پس از دو سال جنگ، آتش‌بس دائمی در غزه؟

در روز ۸ اکتبر، اسرائیل و حماس در شرم‌الشیخ مصر در مرحله اول آتش‌بس با میانجی‌گری آمریکا به توافق رسیدند. این معامله خواستار توقف موقت خصومت‌ها (اعلام‌شده در روز ۹ اکتبر)، عقب‌نشینی تدریجی نیروهای اسرائیلی به خطی مشخص در نوار غزه و تبادل گروگان و زندانی است. حماس حدود بیست گروگان زنده اسرائیلی را آزاد می‌کند و اسرائیل ۲۵۰ فلسطینی محکوم به حبس ابد و حدود ۱۷۰۰ بازداشتی غزه را آزاد خواهد کرد. توافق همچنین جریان روزانه کمک‌های بشردوستانه و بازگشت آوارگان فلسطینی بدون مانع را تضمین می‌کند. این مرحله برای مذاکرات درباره مسائل پیچیده‌تر مانند خلع سلاح حماس، اداره غزه پس از جنگ، خروج کامل ارتش اسرائیل و توقف کامل خصومت‌ها پایه‌گذاری شده بود.

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، که سرمایه سیاسی زیادی صرف این معامله کرده، اعلام کرد به دعوت بنیامین نتانیاهو به‌زودی به اسرائیل سفر خواهد کرد. ارتش اسرائیل حملات خود را کند کرده، اما تا زمان تصویب رسمی توافق توسط دولت در روز ۹ اکتبر کاملاً دست به توقف نزد. حماس علاوه بر بیست گروگان زنده، اجساد بیست و هشت گروگان فوت‌شده را نگه داشته و ادعا می‌کند برای یافتن اجساد به زمان و عقب‌نشینی ارتش اسرائیل نیاز دارد.

این معامله پس از فشار شدید آمریکا بر هر دو طرف، به‌ویژه پس از حمله ناموفق ۹ سپتامبر اسرائیل به رهبران حماس در دوحه، ممکن شد. این حمله روابط اسرائیل با کشورهای حاشیه خلیج ‌فارس و آمریکا را تیره کرد. ترامپ با فشار بر اسرائیل و هشدار به حماس، حمایت منطقه‌ای گسترده‌ای جلب کرد. به‌رسمیت شناختن دولت فلسطین توسط کشورهای غربی در ماه سپتامبر، آمریکا را واداشت تا مسیر مبهمی به‌سوی خودمختاری فلسطینی در توافق بگنجاند؛ چیزی که نتانیاهو بارها رد کرده است.

در جنگ دوساله غزه بیش از ۶۷ هزار فلسطینی، از جمله هزاران غیرنظامی، کشته شدند و زیرساخت‌های غزه ویران شدند. خشونت در کرانه باختری نیز با حملات ارتش و شهرک‌نشینان اسرائیلی افزایش یافته و تلفات و آوارگی فلسطینی‌ها را شدت بخشیده است. اسرائیل از آغاز جنگ بیش از ۱۵۰۰ کشته داشته که شامل حدود ۱۲۰۰ غیرنظامی می‌شود.

جنگ به درگیری منطقه‌ای چندجبهه‌ای گسترش یافت. نبرد با حزب‌الله در مرز لبنان، هزاران نفر را آواره کرد و رهبری و توان نظامی حزب‌الله را نابود نمود. حملات ماه ژوئن اسرائیل به ایران و حملات مکرر به حوثی‌های یمن به تلافی حملات پهپادی و موشکی ادامه یافت. حمله ۹ سپتامبر در دوحه محکومیت منطقه‌ای را برانگیخت و راه را برای آتش‌بس باز کرد.

خشونت در غزه در روزهای آینده به‌شدت کاهش می‌یابد، زیرا هر دو طرف تحت فشار داخلی و بین‌المللی احتمالاً به مرحله اول پایبند می‌مانند. حماس برای کمک‌رسانی و بازسازی نیروها و اسرائیل برای بازگرداندن گروگان‌ها و کاهش فشار جهانی انگیزه دارند. میانجی‌گری آمریکا، مصر و قطر این مرحله را چند هفته پایدار نگه می‌دارد. در اسرائیل، وزرای تندرو از توافق انتقاد می‌کنند، اما افکار عمومی از آتش‌بسی که گروگان‌ها را آزاد کند حمایت می‌کند. حوثی‌های یمن احتمالاً حملات به اسرائیل را متوقف می‌کنند.

آتش‌بس ژانویه ۲۰۲۵ پس از فاز اول به‌دلیل اختلاف بر سر خروج ارتش اسرائیل و اداره غزه فروپاشید. مذاکرات آینده درباره خلع سلاح حماس و خروج کامل اسرائیل احتمالاً متوقف خواهند شد. نتانیاهو برای جلب رضایت تندروها بر خلع سلاح حماس و کنترل غزه اصرار می‌ورزد؛ خواسته‌هایی که حماس رد می‌کند. درگیری کم‌شدت با حملات محدود اسرائیل محتمل است و اگر مذاکرات متوقف شود یا حماس بازسازی نظامی را آغاز کند، امکان وقوع جنگ تمام‌عیار وجود دارد./ منبع