آیا غرب می‌تواند از عصر ریسک‌پذیری جان سالم به در ببرد؟

در دوران جنگ سرد، مدیریت ریسک برای رهبران سیاسی و نظامی امری حیاتی بود و نیروهای عملیاتی در اروپا و آسیا موظف به رصد لحظه‌ای میزان تهدیدات بودند. واحدهای ارتش آمریکا در آلمان غربی جداولی برای «نرمال‌سازی» تهیه می‌کردند تا کوچک‌ترین تغییر در تهدیدها شناسایی شود، از جمله اندازه معمول گشت‌های شوروی یا روزهایی که دشمن سامانه‌های پدافند هوایی محلی را آزمایش می‌کرد. هر تغییر در روند معمول گزارش می‌شد و ایده «نردبان تشدید» بیان می‌کرد که هر حرکت طرفین پیام مشخصی به حریف ارسال می‌کند. این سازوکارها به غرب اجازه می‌داد تا پیش از وقوع بحران، واکنش مناسب داشته باشد.

امروز مدیریت ریسک پیچیده‌تر شده است. در ماه سپتامبر، ورود پهپادها و جنگنده‌های روسی به حریم هوایی لهستان، رومانی و استونی واکنش نظامی متحدانه ناتو را به همراه داشت، اما پاسخ سیاسی پیچیده‌تر بود و رهبران برخی کشورها این اقدامات را تحریک‌آمیز و آزمون اتحاد ناتو دانستند، در حالی که برخی سیاستمداران غربی آن را خطای روسیه می‌دانستند. عدم وضوح در نیت‌های روسیه، غرب را از تقویت دفاع‌ها و بازبینی قواعد برخورد بازنداشت و تاکتیک‌های «منطقه خاکستری» شامل نفوذ سایبری، خرابکاری و قطع کابل‌های زیردریایی مورد توجه قرار گرفت. تاریخ جنگ سرد نشان می‌دهد که تشدید تنش همیشه به معنای بحران نیست و تهدیدهای قابل‌اعتنا ابزار بازدارنده‌ای هستند.

برخی تحلیلگران هشدار می‌دهند که با وجود ریسک‌پذیری ولادیمیر پوتین، حمله به اوکراین نشان داد که وی از خطر واقعی اقداماتش آگاه نبوده و هدفش جنگ با ناتو نیست. مشکل امروز غرب یافتن راه‌هایی برای بازدارندگی است که با بی‌قانونی روسیه همخوانی داشته باشد، زیرا اقدامات متقابل مشابه امکان‌پذیر نیست. در عین حال، برخی غربی‌ها انتقاد می‌کنند که جو بایدن در مقابل تهدیدات هسته‌ای روسیه از همان ابتدا عقب‌نشینی کرده، اگرچه نشانه‌هایی از اقدامات بازدارنده متقارن وجود داشته است؛ از جمله هشدارهای ضمنی مبنی بر ورود نیروهای متعارف آمریکا به درگیری در صورت استفاده روسیه از سلاح هسته‌ای و اجازه به اوکراین برای شلیک موشک‌های دوربرد به خاک روسیه.

چین نیز در آسیا متحدان آمریکا را آزمایش می‌کند و هر سال تمرین‌های نظامی گسترده‌ای برای محاصره تایوان برگزار می‌کند. تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که چین خیلی تحت تأثیر اقدامات روسیه قرار نمی‌گیرد و هر حرکتش، اعم از تایوان یا دریای جنوبی چین، مستقل خواهد بود. چین نه‌تنها قدرتمندتر از روسیه است، بلکه صبورتر و منظم‌تر نیز عمل می‌کند و بر اساس اصول مدیریت جنگ و بازدارندگی اقتصادی و امنیتی، تهدیدات را کنترل می‌کند.

در عصر جنگ ترکیبی، چالش اصلی غرب یافتن روش‌های بازدارندگی مؤثر بدون تقلید از بی‌قانونی روسیه است. تاریخ و تجربه نشان می‌دهد که هماهنگی نیروها، شناسایی رفتارهای دشمن و استفاده از ابزارهای بازدارنده متوازن، حتی در مواجهه با بازیگران غیرقابل پیش‌بینی، کلید مدیریت بحران‌های بین‌المللی است. در این فضای پیچیده، اجتناب از ریسک دیگر گزینه‌ای نیست و غرب باید با درک دقیق از توان و محدودیت دشمن، راهبردهایی متوازن و واقع‌گرایانه اتخاذ کند تا از تشدید تنش‌ها جلوگیری شود./ منبع