چین و برزیل؛ محور نظم نوین در آمریکای لاتین

چین با تقویت روابط راهبردی خود با برزیل، این کشور را به‌عنوان شریکی کلیدی در شکل‌دهی به نظم اقتصادی منطقه‌ای در آمریکای لاتین قرار داده است که از وابستگی به نظام‌های تجاری و مالی تحت سلطه ایالات متحده فاصله می‌گیرد. سفر اخیر لولا دا سیلوا، رییس‌جمهور برزیل به پکن، که همزمان با چهارمین کنفرانس وزارتی مجمع چین-سلاک (جامعه کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب) برگزار شد، منجر به امضای بیش از بیست توافق‌ همکاری دوجانبه و سه بیانیه مشترک مهم شد. این توافق‌ها برزیل را به‌عنوان محور اصلی راهبرد چین در منطقه تثبیت کرده و بر یکپارچگی مالی مبتنی بر یوان، توسعه زیرساخت‌ها و هماهنگی سیاسی تمرکز دارند. مجمع چین-سلاک، که ایالات متحده و کانادا را شامل نمی‌شود، بستری برای پیشبرد برنامه‌های اقتصادی، زیرساختی و سیاسی چین در منطقه است.

در این کنفرانس، که در روز ۱۳ و ۱۴ می برگزار شد، چین طرح اقدام مشترک چین-سلاک برای سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۲۷ را ارائه کرد که نقشه راه جامعی برای همکاری در بیش از پنجاه حوزه اقتصادی، فناوری و سیاسی است. سخنرانی شی جین‌پینگ، رییس‌جمهور چین در این مجمع بر تقویت حضور این کشور در آمریکای لاتین از طریق سرمایه‌گذاری هماهنگ در زیرساخت‌ها، یکپارچگی اقتصادی و همسویی سیاسی تأکید داشت. این طرح با هدف ایجاد چارچوبی پایدار و چندبعدی برای ادغام بلندمدت، چین را به‌عنوان جایگزینی سیستمی برای نفوذ ایالات متحده در منطقه معرفی می‌کند. چین بسته‌ای اقتصادی شامل وام‌های ترجیحی و مشوق‌های تجاری به کشورهای سلاک از جمله خط اعتباری ۶۶ میلیارد یوانی (۹٫۲ میلیارد دلار) برای حمایت از پروژه‌های توسعه‌ای، ارائه کرده است. این طرح همچنین سرمایه‌گذاری مستقیم شرکت‌های چینی در منطقه و افزایش واردات محصولات باکیفیت را تشویق می‌کند.

برای تسهیل جریان سرمایه، طرح اقدام بر همکاری عمیق‌تر با بانک‌های توسعه‌ای آمریکای لاتین، ایجاد صندوق همکاری سرمایه‌گذاری سهام و تقویت نقش آژانس‌های اعتباری صادرات/واردات تأکید دارد. چین همچنین پیشنهاد برگزاری سمیناری درباره اوراق قرضه پاندا (اوراق قرضه مبتنی بر یوان) را مطرح کرده که نشان‌دهنده علاقه به گسترش صدور بدهی‌های مبتنی بر یوان در منطقه است. این اقدامات بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر چین برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا هستند. در حوزه زیرساخت‌ها، چین بر توسعه بنادر دوستانه، مسیرهای هوایی تجاری جدید و تقویت ظرفیت‌های حمل‌ونقل تمرکز دارد. بندر چانکای در پرو به‌عنوان الگویی برای یکپارچگی زمینی-دریایی بین آسیا و آمریکای لاتین معرفی شده است. چین همچنین به دنبال همکاری در بخش‌های کلیدی مانند انرژی‌های تجدیدپذیر، ذخیره‌سازی پیشرفته انرژی، اکتشاف منابع و فناوری‌های کشاورزی است.

در زمینه امنیتی، چین پیشنهادهایی برای آموزش نیروهای انتظامی، کمک‌های تجهیزاتی و ظرفیت‌سازی در زمینه امنیت سایبری، مبارزه با تروریسم، فساد و جرایم فراملی ارائه کرده است. ایجاد سازوکارهای ارتباطی برای تیم‌های واکنش اضطراری سایبری می‌تواند پایه‌ای برای معماری امنیت دیجیتال مشترک در منطقه باشد. این همکاری‌ها ممکن است با تلاش‌های ایالات متحده برای مبارزه با مواد مخدر در منطقه تداخل داشته باشد و نشان‌دهنده نفوذ احتمالی چین بر مدیریت امنیت و نظارت در کشورهای شریک است.

در جریان دیدار لولا از پکن، روابط دوجانبه چین و برزیل به سطح جدیدی ارتقا یافت. شی جین‌پینگ، برزیل را شریکی راهبردی در رهبری پاسخ کشورهای جنوب جهانی به تجزیه‌وتحلیل ژئوپلیتیکی توصیف کرد، در حالی که لولا بر رابطه «تزلزل‌ناپذیر» دو کشور تأکید کرد و از تعرفه‌های گمرکی و حمایت‌گرایی به‌عنوان موانع رشد انتقاد نمود. دو طرف متعهد به یکپارچگی ابتکار کمربند و جاده چین با برنامه‌های داخلی برزیل، از جمله طرح رشد شتابان، طرح صنعتی جدید، طرح تحول زیست‌محیطی و مسیر یکپارچگی آمریکای جنوبی شدند. حوزه‌های همکاری شامل تحول انرژی، نیمه‌هادی‌ها، هوافضا، هوش مصنوعی، زیست‌اقتصاد، نوآوری کشاورزی و امنیت غذایی است.

مهم‌ترین نتیجه سفر لولا، امضای بسته جامع یکپارچگی مالی بین بانک مرکزی چین و مقامات مالی برزیل بود. این بسته شامل تفاهم‌نامه همکاری راهبردی مالی و تمدید توافق‌ سوآپ ارزی دوجانبه یوان/رئال به ارزش ۱۹۰ میلیارد یوان (۲۶ میلیارد دلار) برای پنج سال بود. این توافق‌‌ها استفاده از ارزهای محلی در تجارت دوجانبه را گسترش داده و نقدینگی بازارهای مالی را پشتیبانی می‌کنند. تفاهم‌نامه همچنین بهبود محیط سرمایه‌گذاری مالی، حمایت از سرمایه‌گذاران نهادی، تقویت زیرساخت‌های بازار و اتصال سیستم‌های پرداخت سریع و پرداخت‌های کیوآر فرامرزی را هدف قرار داده است. این اقدامات پایه‌ای برای زیرساخت تسویه یوان در آمریکای لاتین ایجاد می‌کنند. توافق‌ دیگری برای تبادل اطلاعات مالی و همکاری در مبارزه با جرایم مالی و توافق سومی بین بانک مرکزی چین و وزارت دارایی برزیل برای همکاری در امور مالی توسعه‌ای و اصلاح نظام مالی جهانی امضا شد.

بیانیه‌های مشترک چین و برزیل بر مواضع مشترک در اصلاح حکمرانی جهانی تأکید داشتند، از جمله مخالفت با تحریم‌های یک‌جانبه، حمایت از اصلاح سازمان تجارت جهانی و افزایش نمایندگی کشورهای در حال توسعه در شورای امنیت سازمان ملل و نهادهای مالی بین‌المللی. در مورد بحران اوکراین، دو طرف از گفت‌وگوی روسیه و اوکراین حمایت کرده و گروه «دوستان صلح» را در سازمان ملل برای تقویت صدای میانجی‌گری جنوب جهانی راه‌اندازی کردند.

چین، برزیل را به‌عنوان الگویی برای ایجاد نظمی چندقطبی و فراگیر می‌بیند که می‌تواند به‌عنوان نمونه‌ای برای گسترش مدل خود به دیگر کشورهای آمریکای لاتین عمل کند. توافق‌‌های اخیر، همکاری مالی را به سطحی هماهنگ با سیاست، مرتبط با زیرساخت‌ها و مورد حمایت سیاسی ارتقا داده و مدلی مقیاس‌پذیر برای یکپارچگی ارزی و اتصال بازار با سایر شرکای جنوب جهانی ارائه می‌دهد. این تحولات، اگرچه در مراحل اولیه اجرا هستند، ظرفیت بازسازی جریان‌های سرمایه، الگوهای صنعتی و حکمرانی مالی در سراسر نیم‌کره را دارند. با این حال، این رویکرد ضمن ارائه سرمایه و اتصال، مدل رشد مبتنی بر استخراج منابع را تقویت کرده، ریسک بدهی‌های دولتی را افزایش داده و فشارهای همسویی ژئوپلیتیکی را تشدید می‌کند. /منبع