چین مسیر مدرن‌سازی را خود پیدا خواهد کرد

دیدار اخیر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، و شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین، در حاشیه نشست اَپِک (APEC) در کره‌جنوبی، نشان‌دهنده تمایل دو طرف به یک مدل «رویارویی کنترل‌شده» بود. با این حال، روابط دوجانبه همچنان ستیزه‌جویانه است و چین هیچ توهمی درباره خصومت بنیادی آمریکا ندارد. ترامپ اگرچه تصویری منزوی‌گرایانه دارد، اما یک فرصت‌طلب است که برای اعمال فشار بر متحدان و دشمنان، از سلاحی کردن هر ابزاری، از جمله تعرفه‌ها، ابایی ندارد. جهان در حال انطباق با این اخلال‌های ترامپی است. اقتصادهای جهانی در حال تنظیم سیاست‌ها برای حرکت در این چشم‌انداز متغیر هستند و پیش‌بینی صندوق بین‌المللی پول برای رشد جهانی، حاکی از این انطباق است؛ در همین حال، ظهور پول‌های دیجیتال بانک مرکزی سلطه دلار آمریکا را تضعیف خواهد کرد.

چین به‌خوبی می‌داند که هرگونه توافق باید بر مزیت‌های مقایسه‌ای استوار باشد. این کشور در حال بازطراحی راهبرد سیاست‌های اقتصادی و خارجی خود است تا وابستگی کمتری به آمریکا داشته باشد. سهم صادرات چین به آمریکا از ۲۰ درصد در سال ۲۰۱۸ به ۱۰ درصد در اواسط سال ۲۰۲۵ کاهش یافته، در حالی که کل صادرات آن به سایر نقاط جهان افزایش یافته است. پیش‌نویس پانزدهمین برنامه پنج‌ساله که اخیراً توسط کمیته مرکزی حزب کمونیست تأیید شد، بر اتکا به خود و خودمختاری فناورانه برای جلوگیری از باج‌گیری آمریکا تأکید دارد. همچنین، کنترل‌های سخت‌گیرانه‌تری بر مواد راهبردی مانند خاک‌های کمیاب اعمال شده و اقداماتی برای افزایش تقاضای داخلی و تثبیت بخش املاک در دست اجرا است. شی جین پینگ اخیراً «ابتکار حکمرانی جهانی» را راه‌اندازی کرده که اصول چین برای تعامل با جهان را با تأکید بر برابری حاکمیتی، حاکمیت بین‌المللی قانون و چندجانبه‌گرایی تشریح می‌کند. یک جهان چندقطبی نیازمند بسترهای جدید همکاری است که واقعاً به منافع کشورهای بزرگ و کوچک احترام بگذارد و شکاف میان شمال جهانی و جنوب جهانی را پر کند.

زمانی غرب منبع الهام برای آسیایی‌ها بود، اما این الگو رو به کاهش است، تا حدی به این دلیل که شرق به پا خاسته و تا حدی به دلیل استانداردهای دوگانه آمریکا در امور بین‌الملل. با صعود غول‌هایی مانند چین و هند، آن‌ها دیگر با ساز غرب نمی‌رقصند. به‌عنوان تمدن‌هایی با قدمت هزاران سال، آن‌ها مرحله بعدی مدرن‌سازی خود را با اتکا به میراث خود ترسیم خواهند کرد. آمریکا و اروپا ممکن است توازن در حال تغییر قدرت جهانی را ناراحت‌کننده و ناامن بیابند. در حالی که روابط آمریکا و چین اغلب به‌عنوان قیاس تله توسیدید (Thucydides’ Trap) (تله توسیدید به این ایده اشاره دارد که هنگامی که قدرت جدیدی به سرعت در حال رشد است و تهدیدی برای قدرت موجود به شمار می‌آید، احتمال وقوع جنگ میان این دو قدرت افزایش می‌یابد.) دیده می‌شود، چنین لفاظی‌های جنگ‌طلبانه تنها سیاست ترس را پرورش می‌دهد. چین خواهان یک جهان صلح‌آمیز برای رشد اقتصادی خود است، بر خلاف آمریکا که در چندین جنگ با پایان غم‌انگیز درگیر بوده است. دکترین «مقابله به مثل» مائو تسه‌تونگ همچنان کلید درک سیاست نظامی چین است: چین شروع‌کننده تجاوز نخواهد بود، اما عزم و توانایی ضربه دوم را دارد.

امروز چین از نظر اقتصادی، نظامی، فناورانه و فرهنگی آنقدر قدرتمند است که به آمریکا نه بگوید و آنقدر به‌اندازه کافی مطمئن است که از یک روایت غیرغربی حمایت کند. با این حال، آمریکا همچنان قدرتی است که باید جدی گرفته شود و چین نیز همچنان یک کشور در حال توسعه با مشکلات ساختاری خود است. سیستم دولتی-حزبی چین ممکن است در میان ذهن‌های لیبرال شک و تردید ایجاد کند. برای جلب قلب‌ها و ذهن‌ها، پکن باید با تعمیق اصلاحات، گشایش، کثرت‌گرایی و خلاقیت بیشتری را ترویج کند. با این حال، دموکراسی آمریکا، که نقص‌های آن تحت رهبری ترامپ به‌شدت آشکار شده، دیگر نسخه‌ای برای جهان نیست. هر ملت و فرهنگی مسیر مدرن‌سازی خود را دنبال می‌کند. راه چین ممکن است برای دیگران کارساز نباشد، اما اهمیت خودتعیینی و تقویت خود را به آن‌ها نشان می‌دهد./ منبع