تشدید تنش‌های افغانستان و پاکستان با درگیری‌های مرزی مرگبار

پس از روز ۱۱ اکتبر ۲۰۲۵، زمانی که جنگجویان طالبان افغانستان به نیروهای امنیتی پاکستان در امتداد مرز آتش گشودند، منطقه شاهد شدیدترین درگیری‌ها از زمان بازگشت طالبان به قدرت بود. هر دو طرف از تلفات سنگین طرف مقابل سخن گفتند و ادعا کردند که تعداد زیادی پاسگاه مرزی را تصرف یا نابود کرده‌اند، گرچه صحت این گزارش‌ها مستقلانه تأیید نشده است. این حوادث بلافاصله پس از حمله‌هایی رخ داد که در آن ۲۳ نفر، از جمله چند غیرنظامی، در شمال غرب پاکستان کشته شدند. مسئولیت این حملات را جنبش طالبان پاکستان (TTP) بر عهده گرفت؛ گروهی که پاکستان مدعی است طالبان افغانستان در مقابله یا حتی حمایت از آن کوتاهی می‌کند. تلاش‌های قطر و عربستان برای آتش‌بس، از روز ۱۲ اکتبر موجب کاهش نسبی تنش شد، اما تمامی گذرگاه‌های مرزی، از جمله گذرگاه مهم تورخم و چمن تا روز ۱۴ اکتبر بسته باقی ماندند.

ارتش پاکستان در بیانیه‌ای مدعی شد بیش از دویست شبه‌نظامی طالبان افغانستان را کشته و شمار زیادی را زخمی کرده است، در حالی که خود ۲۳ کشته و بیست و ۹ زخمی داده است. به‌عکس، سخنگوی طالبان افغانستان از کشته شدن ۵۸ سرباز پاکستانی سخن گفت و مدعی شد تنها بیست نفر از اعضایشان کشته شده‌اند. همچنین طالبان ادعا کرد ۲۵ پاسگاه مرزی پاکستان را تصرف کرده است. رسانه‌های پاکستانی از به‌کارگیری تانک، جنگنده و پهپاد مسلح خبر داده‌اند؛ ابزاری فراتر از تسلیحات سبک و توپخانه مورد استفاده در درگیری‌های پیشین.

ادامه حملات جنبش طالبان پاکستان در پاکستان مشخص نیست ناشی از ناتوانی یا عدم تمایل طالبان افغانستان در مهار این گروه است. اگرچه طالبان برخی نیروهای جنبش طالبان پاکستان را از مناطق مرزی به مناطق داخلی منتقل کرده‌اند، اما این تدبیر از تکرار حملات عبوری کاسته است. برخی تحلیل‌ها، پایداری حمایت طالبان از جنبش طالبان پاکستان را ناشی از دین تاریخی این گروه به جنبش طالبان پاکستان در دوره جنگ بیست ساله افغانستان می‌دانند. حادثه مذکور چند روز پس از انفجارهایی در افغانستان رخ داد که گمان می‌رود حملات هوایی پاکستان برای کشتن نور ولی محسود، رهبر جنبش طالبان پاکستان باشد. منابع درباره کشته شدن محسود اختلاف نظر دارند و حتی یک فایل صوتی به‌ظاهر با صدای محسود برای اثبات زنده بودنش منتشر شده که اصالتش تأیید نشده است. با این حال، حمله هوایی احتمالی به کابل، در صورت تحقق، نقطه عطفی در تنش‌های اخیر و تحول مهمی نسبت به حملات محدود پیشین پاکستان تلقی می‌شود.

سرنوشت محسود و شدت هجوم‌ها آینده فعالیت جنبش طالبان پاکستان و همچنین روابط افغانستان و پاکستان را تعیین خواهد کرد. هر دو کشور به‌رغم فشارهای اقتصادی و مخاطرات امنیتی، تمایلی به جهش در یک جنگ فراگیر ندارند. گزینه‌هایی مانند ایجاد منطقه حائل در شرق افغانستان توسط پاکستان مطرح شده که البته پیامدهای امنیتی و انسانی وسیعی دارد. نقش میانجی‌گرانه قطر و عربستان و همچنین منافع چین و احتمال فعال شدن دوباره نقش آمریکا از طریق پیشنهاد دونالد ترامپ برای مدیریت بحران نیز در فضای دیپلماتیک مورد بحث است.

اختلافات دیرینه و عدم وجود راه‌حلی روشن برای ریشه‌های بحران، چشم‌انداز تداوم درگیری و پیامدهای انسانی و امنیتی فزاینده را تقویت می‌کند. هرچند فشار منطقه‌ای و جهانی برای تقلیل تنش ادامه دارد، اما حل کامل بحران نیازمند تحول جدی در سیاست‌ها و منافع دو طرف است./ منبع