آیا فلسطینی‌ها می‌توانند به ترامپ اعتماد کنند؟

توافق آتش‌بس اخیر در مصر پس از دو سال خشونت بی‌سابقه در درگیری‌های اسرائیل و فلسطین حاصل شده است که جهان را به‌شدت تکان داده است. اگرچه جزئیات کامل توافق فاش نشده، آنچه مشخص است، چارچوب مبهم طرح صلح بیست بندی آمریکا و تفاوت‌های آن با برنامه اصلاح‌شده نتانیاهو، نگرانی‌های جدی درباره قابلیت اجرای کامل توافق ایجاد می‌کند. چالش اصلی نه‌تنها اختلافات بنیادین دو طرف و عدم توازن قدرت است، بلکه وابستگی کامل توافق به تضمین یک فرد، رئیس‌جمهور آمریکا، نیز بر آن سایه انداخته است.

در مذاکرات پیشین، اختلافات اساسی میان اسرائیل و حماس شامل زمان و میزان عقب‌نشینی نظامی اسرائیل از غزه، خلع سلاح حماس و ساختار حکومت آینده در منطقه بود. برای حل این مشکلات، مراحل اجرای توافق به‌طور فازبندی‌شده پیش‌بینی شد تا تبادل گروگان‌ها و ورود کمک‌های بشردوستانه به‌تدریج انجام شود، اما این روند امکان نقض آتش‌بس توسط طرف قوی‌تر، اسرائیل، را پس از پایان فاز اول و بدون پیامد فراهم می‌کرد.

مجدداً، این روند فازبندی در مذاکرات اخیر نیز دیده می‌شود، با این تفاوت که آزادسازی تمامی گروگان‌های اسرائیلی یک‌جا انجام خواهد شد. شکاف‌های موجود میان نسخه توافق شده توسط هشت کشور عرب و مسلمان در کنار نشست مجمع عمومی سازمان ملل و نسخه اصلاح‌شده توسط نتانیاهو همچنان حل نشده است، به این معنا که گروگان‌ها آزاد می‌شوند اما هیچ تضمینی برای اجرای باقی مفاد توافق وجود ندارد.

نقاط ضعف بنیادین توافق ناشی از غیرقابل‌بازگشت بودن امتیازات حماس و قابلیت اسرائیل برای لغو هر تصمیم است. برای مثال، عقب‌نشینی یک روزه نظامیان اسرائیل می‌تواند روز بعد لغو شود و آزادسازی هزار زندانی فلسطینی نیز ممکن است مجدداً رخ دهد، در حالی که هر اقدام حماس مانند آزادسازی گروگان‌ها برگشت‌ناپذیر است. در چنین شرایطی، نقش تضمین‌کننده توافق، حیاتی است و اعتماد حماس به رئیس‌جمهور آمریکا همچنان بسیار محدود است.

تجربه‌های گذشته نشان داده است که اسرائیل بارها با حمایت ترامپ توافقات پیشین را نقض کرده است. پیشنهادهای غیرعملی مانند تبدیل غزه به «ریویرا» (منطقه لوکس) تحت کنترل آمریکا و خالی از سکنه فلسطینی‌ها، اعتماد به حسن نیت ترامپ را به‌شدت کاهش داده و به نتانیاهو امکان داده است که مراحل بعدی آتش‌بس را نادیده بگیرد. همچنین اقدامات اسرائیل علیه ایران و قطر با بی‌اعتنایی یا حمایت ترامپ انجام شد، که همگی اعتبار او را در چشم فلسطینی‌ها تضعیف کرده است.

با این حال، حملات اسرائیل و آمریکا احتمالاً فرصت تازه‌ای برای مذاکرات ایجاد کرده و کشورهای خلیج و متحدان آمریکا با فشار بر ترامپ خواستار بازگشت به طرحی برای پایان خشونت و گرسنگی در غزه شدند. ترامپ اکنون بیشتر شخصاً درگیر شده و اعتبار او در برابر کشورهای منطقه و اروپا، اهرمی بالقوه برای فشار بر نتانیاهو فراهم می‌کند.

حماس با فشار و انزوای شدید مواجه است، حتی کشورهایی مانند قطر و ترکیه نیز بر خلع سلاح این گروه تأکید دارند و گروگان‌ها مهم‌ترین ابزار آن باقی مانده‌اند. تصمیمات حماس برای حفظ اصول خود مانند حق مقاومت و داشتن سلاح، در مقابل نیاز فوری مردم غزه به امنیت، چالشی حیاتی ایجاد کرده است. همچنین موضوع تعیین مسیر سیاسی گسترده‌تر برای خودمختاری فلسطین همچنان نادیده گرفته شده و هیچ کشور نمی‌خواهد درگیر مدیریت مداوم غزه شود، در حالی که اسرائیل اهداف الحاق کرانه باختری را دنبال می‌کند.

سرانجام، حتی اگر فشار بین‌المللی افزایش یابد، اجرای موفق توافق به‌شدت به توان ترامپ برای اعمال نفوذ بر نتانیاهو بستگی دارد و تجربه گذشته نشان می‌دهد که اسرائیل به‌آسانی می‌تواند از توافق خارج شود مگر تحت فشار مستقیم رئیس‌جمهور آمریکا./ منبع