طرح شی جین‌پینگ برای پیشی گرفتن از آمریکا در هوش مصنوعی

رقابت در توسعه هوش مصنوعی (AI) بین آمریکا و چین به یک «مسابقه تسلیحاتی» تشبیه شده است. در آمریکا، مقامات و مدیران شرکت‌های فناوری مانند OpenAI، AMD، CoreWeave و مایکروسافت، هوش مصنوعی را کلید حفظ هژمونی جهانی می‌دانند. معاون رئیس‌جمهور آمریکا در ۲۱ مه ۲۰۲۵ هشدار داد که توقف توسعه هوش مصنوعی به دلیل نگرانی‌های ایمنی می‌تواند آمریکا را تحت سلطه هوش مصنوعی چین قرار دهد. رئیس‌جمهور آمریکا نیز با امارات متحده عربی توافقی برای تقویت «تسلط آمریکا در هوش مصنوعی» امضا کرد و برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری بیش از یک تریلیون دلار تا سال ۲۰۳۰ در مراکز داده برای مدل‌های هوش مصنوعی را اعلام نمود. اما چین، پس از رونمایی شرکت DeepSeek از مدلی زبانی‌اش (LLM) در ژانویه که با مدل‌های OpenAI رقابت می‌کند، نشان داد که در این رقابت نزدیک به آمریکا است.

چین رویکرد متفاوتی را دنبال می‌کند که بر کاربردهای عملی هوش مصنوعی در کارخانه‌ها و برای مصرف‌کنندگان متمرکز است؛ مشابه موفقیت این کشور در تجارت الکترونیک و پرداخت‌های دیجیتال. در جلسه دفتر سیاسی حزب کمونیست در ماه آوریل، شی جین‌پینگ بر استفاده از هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری مانند برق، و نه سلاح هسته‌ای، تأکید کرد. برخلاف دیدگاه آمریکایی که هوش مصنوعی عمومی (AGI) را سیستمی خودبهبودگر فراتر از توانایی‌های انسانی می‌داند، چین AGI را به‌عنوان هوش مصنوعی چندمنظوره برای کاربردهای عملی تعریف می‌کند. این رویکرد با هدف حل مشکلات اقتصادی و ارتقای صنعتی است، نه صرفاً پیشی گرفتن در رقابت مدل‌سازی.

محققان و مقامات چینی نسبت به توانایی استدلال مدل‌های زبانی بزرگ تردید دارند و معتقدند دستیابی به AGI زمان بیشتری می‌برد. استراتژی چین دو بخش دارد: نخست، تضعیف انحصار آمریکا بر هوش مصنوعی پیشرفته از طریق مدل‌های منبع‌باز مانند DeepSeek، که وزن مدل‌ها را به‌صورت رایگان منتشر می‌کند و دوم، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوآورانه که مسیر متفاوتی از مدل‌های زبانی کنونی آمریکا را دنبال می‌کند. به‌عنوان مثال، دولت شانگهای بودجه‌ای برای تحقیق در معماری‌های جدید هوش مصنوعی، مانند مدل‌هایی که با تصاویر دنیای واقعی تعامل دارند یا الگوریتم‌هایی که مغز انسان را شبیه‌سازی می‌کنند، اختصاص داده است.

چین با کمبود استعداد و تراشه‌های پیشرفته مواجه است و شی جین‌پینگ به این شکاف اذعان کرده است. استراتژی چین از ایده مائو تسه‌تونگ در «جنگ طولانی‌مدت» الهام گرفته شده که طبق آن، یک رقیب ضعیف‌تر می‌تواند با استقامت، حریف قوی‌تر را خسته کند. چین با تمرکز بر کاربردهای ارزان‌تر و سریع‌تر، به دنبال ایجاد اکوسیستم قوی از برنامه‌های اجتماعی، موتورهای جست‌وجو و سخت‌افزار است. این رویکرد مشابه موفقیت TikTok است که با جذب کاربران و داده‌ها، مانعی برای رقبای غربی ایجاد کرد. به گفته «کای-فو لی» -کارآفرین برجسته چینی- این اکوسیستم می‌تواند چین را در زمان ظهور AGI در موقعیت بهتری قرار دهد.

در مقابل، آمریکا بر توسعه مدل‌های پیشرفته و دستیابی به AGI متمرکز است و از طریق کنترل‌های صادراتی بر نیمه‌رساناها، سعی در عقب نگه‌داشتن چین دارد. اما این تمرکز ممکن است آمریکا را از رقابت در کاربردهای عملی عقب بیندازد. به‌عنوان مثال، اپل برای حفظ بازار خود در چین به شریک محلی برای ارائه خدمات هوش مصنوعی نیاز دارد، اما محدودیت‌های دولت آمریکا ممکن است این همکاری را مختل کند. بدون کاربردهای محلی، محصولات فناوری آمریکایی مانند آیفون در چین و شاید در آینده در سایر نقاط جهان از رقابت بازمی‌مانند.

مطالعه صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهد که هوش مصنوعی می‌تواند اقتصاد آمریکا را در ۱۰ سال آینده ۵.۶ درصد و اقتصاد چین را ۳.۵ درصد تقویت کند، عمدتاً به دلیل بخش خدمات کوچک‌تر چین که رشد بهره‌وری را محدود می‌کند. با این حال، چین با شتاب در مسیر متفاوتی حرکت می‌کند، با تمرکز بر انتشار سریع هوش مصنوعی در تولید و ایجاد اکوسیستم کاربردی که می‌تواند برتری جهانی ایجاد کند. این استراتژی، همراه با تلاش برای نوآوری‌های مستقل، چین را به‌عنوان رقیبی جدی در برابر رویکرد مدل‌محور آمریکا قرار می‌دهد. /منبع