آتش‌بس باشد یا نباشد، جهان در نفت غوطه‌ور است

در هفته‌های گذشته بازار نفت به سبب نگرانی از بسته‌شدن تنگه هرمز، پرنوسان و متأثر از تنش‌های میان ایران و اسرائیل شد، اما شواهد نشان می‌دهد وضعیت بازار با تصویری که تصور می‌شد فاصله معناداری دارد. موجی جدید از عرضه نفت خام خلیج‌فارس به بازار تزریق شده و این افزایش عرضه در شرایطی صورت می‌گیرد که حتی پیش از آن نیز بازار جهانی با مازاد جدی روبه‌رو بود. انتظار می‌رود با تداوم این روند، قیمت نفت برنت تا سه‌شنبه آینده به زیر هفتاد دلار در هر بشکه برسد.

جنگ دوازده‌روزه ایران و اسرائیل نه‌تنها عدم تعادل میان عرضه و تقاضای نفت را در سال جاری تثبیت کرده، بلکه تأثیرات آن به سال آینده میلادی نیز کشیده خواهد شد. از جنبه تقاضا، افزایش نااطمینانی ژئوپولیتیکی عاملی منفی برای رشد اقتصادی محسوب می‌شود و کاهش رشد مصرف فرآورده‌های نفتی، به‌خصوص در کشورهای غرب‌آسیا، چشم‌انداز قابل توجهی ایجاد نمی‌کند. اما اتفاق اصلی در سمت عرضه رخ داده است. با وجود همه تحولات ژئوپولیتیکی و جنگ، بازار جهانی نفت شاهد وفور عرضه بوده و این عامل، قیمت‌ها را تحت فشار شدید قرار داده است.

یکی از نکات جالب توجه این است که ایران، به‌رغم درگیری‌های دو هفته‌ای با اسرائیل و بمباران توسط آمریکا، توانسته تولید نفت خود را افزایش دهد. مطابق تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های مربوط به حمل، تولید نفت ایران در ماه ژوئن رکورد هفت ساله را شکسته و در مقایسه با مقاطع مشابه سال‌های گذشته، بالاترین سطح را ثبت کرده است. این در شرایطی اتفاق می‌افتد که اطلاعات رسمی نه به صورت کامل و مستند، بلکه با اتکا به منابع غیرمستقیم منتشر می‌شود.

از لایه‌های زیرین خبر می‌توان دریافت که رئیس‌جمهور آمریکا نسبت به افزایش قیمت نفت و عبور آن از مرز هفتاد دلار حساس است و برای جلوگیری از آن، ترجیح می‌دهد موضوع گفت‌وگو با ایران همچنان روی میز بماند. بعید به نظر می‌رسد کاخ سفید تحریم‌های سخت‌تری علیه نفت ایران اعمال کند، چرا که چنین مسیری می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و ناامنی در بازار جهانی منجر شود. جالب آنجاست که مواضع فعلی دولت آمریکا با رفتار پیشین دولت ترامپ تفاوت چندانی ندارد و در هر دو دوره، سخنان زیادی مطرح می‌شود اما اقدامات عملی محدود است.

افزون بر ایران، کشورهای دیگری چون عربستان، عراق، کویت و امارات نیز در ماه اخیر تولید نفت خود را افزایش داده‌اند. به‌رغم انتظاراتی که از نشست اخیر اوپک‌پلاس برای کاهش یا تثبیت تولید وجود داشت، شواهد نشان می‌دهد که صادرات نفت خصوصاً از عربستان به سطحی بالاتر از پیش‌بینی‌ها رسیده است. یک برآورد مستقل از افزایش صادرات این کشورها در ماه ژوئن حکایت دارد و این تحول روی وفور بیش‌تر نفت در بازار جهانی دلالت می‌کند.

در مقابل، وضعیت در صنعت نفت شیل آمریکا متفاوت است. اگرچه سقوط قیمت نفت به محدوده ۵۵ دلار می‌تواند تولید شیل را صرفه اقتصادی‌اش را زیر سوال ببرد، اما تنش‌های اخیر و بالا رفتن قیمت‌ها به ۷۸ دلار، فرصتی کم‌نظیر برای تولیدکنندگان فراهم کرده تا با قراردادهای آتی، تولیدات خود را تثبیت یا حتی افزایش دهند. در صنعت شیل، نوسانات قیمتی حتی در دامنه ۱۰ تا ۲۰ دلار می‌تواند تفاوت چشم‌گیری در سودآوری و استمرار تولید ایجاد کند؛ به گونه‌ای که در نرخ‌های پایین، شرکت‌ها با بحران جدی مواجه می‌شوند، اما در نرخ‌های بالاتر، تولید و حفاری به‌شدت رونق می‌گیرد.

درس تاریخی بازار نفت نشان می‌دهد که اغلب پس از بحران‌ها و مناقشات نظامی، روند افزایش عرضه ادامه می‌یابد و حتی بیش از وضعیت عادی، نفت به بازار تزریق می‌شود. تجربه دو جنگ خلیج فارس در دهه ۱۹۹۰ و سال ۲۰۰۳ نمونه‌هایی بارز از این روند هستند. در مورد تنش ایران و اسرائیل نیز اگرچه شرایط به حالت عادی بازنگشته‌، اما هیچ نشانه‌ای دال بر کمبود عرضه وجود ندارد. حتی آتش‌بس موقت نیز به صورت کامل برقرار نشده و همچنان بازار با مازاد مواجه است. هرگونه تحولات منفی از جمله توقف صادرات یا گسست عرضه ممکن است چشم‌انداز جدیدی رقم بزند، اما در شرایط فعلی، جهان با وفور قابل توجه نفت مواجه است./ منبع