تأثیر حملات اخیر اسرائیل بر برنامه هسته‌ای ایران

به مدت دهه‌ها، ایران به‌طور پیوسته دانش و تخصص علمی و مهندسی در حوزه فناوری هسته‌ای را توسعه داده است. به‌تازگی، اسرائیل در حملات اخیر خود اعلام کرده حداقل چهارده نفر از دانشمندان برجسته هسته‌ای ایران را هدف قرار داده است، اما گروه دیگری از دانشمندان وجود دارند که دانش لازم را به اشتراک می‌گذارند و احتمالاً می‌توانند کار را ادامه دهند. ایران دارای دو معدن فعال اورانیوم در مرکز کشور است که حجم اورانیوم موجود در یکی از آن‌ها، معدن ناریگان، به اندازه‌ای است که برای تولید بیش از پنجاه سلاح هسته‌ای کافی است. این معادن در حملات اخیر آسیبی ندیده‌اند.

تبدیل اورانیوم به گاز، فرایندی که در تنها مرکز شناخته شده ایران در اصفهان انجام می‌شود، به شدت آسیب دیده است و این توانایی را احتمالاً برای سال‌ها مختل کرده است. فرایند غنی‌سازی اورانیوم که پیچیده‌ترین بخش ساخت بمب هسته‌ای است نیز آسیب دیده اما میزان تخریب کامل مشخص نیست. سایت‌های غنی‌سازی نطنز و فردو که میزبان بیش از هجده هزار سانتریفیوژ بودند، آسیب دیده‌اند و گفته شده سانتریفیوژهای فردو پس از حملات «غیرعملیاتی» شده‌اند.

ذخیره‌سازی اورانیوم غنی‌شده که پیش از حملات حدود نهصد پوند داشت، احتمالاً همچنان وجود دارد اما به نظر می‌رسد که ایران بخش زیادی از این ذخایر را جابه‌جا کرده و احتمالاً پراکنده ساخته است. غنی‌سازی تا خلوص ۶۰ درصد انجام شده که این مرحله، زمان لازم برای رسیدن به خلوص ۹۰ درصد و تولید سوخت سلاح را کاهش می‌دهد اما نیاز به سانتریفیوژهای فعال دارد. تبدیل اورانیوم غنی‌شده به فلز که مرحله مهمی برای ساخت بمب است، احتمالاً در مرکز اصفهان نابود شده اما احتمالاً ایران مکان‌های مخفی دیگری دارد.

ساخت بمب که نیازمند فناوری‌های مینیاتوری‌سازی و توسعه سیستم‌های انفجاری است نیز احتمالاً آسیب دیده اما ایران ممکن است امکانات مشابه دیگری داشته باشد. تحویل سلاح نیز هنوز امکان‌پذیر است زیرا ایران هزاران موشک در اختیار دارد که قادر به حمل سلاح هسته‌ای هستند. اسرائیل مدعی است که صدها پرتابگر موشک ایران را نابود کرده اما توانایی کامل ایران برای شلیک موشک هسته‌ای از بین نرفته است.

در مجموع، حملات اسرائیل و آمریکا بخش‌هایی از برنامه هسته‌ای ایران را تخریب یا آسیب زده‌اند و تولید سوخت هسته‌ای یا تبدیل آن به سلاح را دشوارتر کرده‌اند اما شدت و اثرات این تخریب‌ها محل مناقشه است. گزارش‌های محرمانه آمریکا می‌گویند پیشرفت برنامه تنها چند ماه به تأخیر افتاده اما برخی مقامات، از جمله ترامپ و رئیس سابق سیا، معتقدند این تأخیر چند سال است. به علاوه، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد ایران مراکز مخفی متعددی دارد که از حملات مصون مانده‌اند و ممکن است برنامه هسته‌ای خود را مجدداً آغاز کند. همچنین ایران بخشی از ذخایر اورانیوم نزدیک به درجه جنگ‌افزار و سانتریفیوژهای جدید تولیدشده اما نصب‌نشده را حفظ کرده است.

هرچند ممکن است ایران در فناوری‌های مینیاتوری‌سازی و حمل و نقل سلاح پیشرفت کامل نداشته باشد، اما حتی آزمایش انفجاری یک بمب ساده می‌تواند برای بازدارندگی نظامی کافی باشد./ منبع