جنگ تجاری جدید با استفاده از عناصر خاکی کمیاب

چین با اعلام محدودیت‌های جدید بر صادرات عناصر خاکی کمیاب و آهن‌رباهای تخصصی در بهار ۲۰۲۵، صنعت خودروی جهانی را با تهدید کمبود مواد و تعطیلی کارخانه‌ها مواجه کرد. این اقدام، که احتمالاً عامل اصلی عقب‌نشینی واشنگتن از افزایش تعرفه‌ها علیه چین بود، نشان‌دهنده عصر جدیدی از دیپلماسی اقتصادی پکن است که نه‌تنها همسایگان کوچک، بلکه بزرگ‌ترین اقتصاد جهان را تحت فشار قرار می‌دهد. چین در سال‌های اخیر از تحریم‌های اقتصادی مانند کاهش سفر گردشگران به فیلیپین، ممنوعیت آناناس تایوان به بهانه استانداردهای بهداشتی و تحریم محصولات کره‌ای استفاده کرده، اما این اقدامات اغلب پنهان و با نتایج سیاسی محدود بود. تحریم‌ها در جلوگیری از میزبانی کشورهای کوچک از دالایی لاما (رهبر معنوی) یا چالش با ادعای چین در دریای چین جنوبی مؤثر بود، اما در برابر منافع ملی کلیدی، مانند تحریم‌های این کشور علیه استرالیا برای خرید شراب یا کره‌جنوبی برای سامانه پدافند موشکی در سال ۲۰۱۶، ناکام ماند.

تحریم‌های قبلی چین علیه آمریکا، مانند لیست سیاه شرکت‌های دفاعی یا محدودیت صادرات برخی مواد معدنی، بیش‌تر نمادین بود تا اقتصادی. اما محدودیت‌های جدید عناصر خاکی کمیاب، که در چند هفته صنعت خودروسازی را تهدید کرد، متفاوت است. این عناصر برای تولید در اقتصادهای پیشرفته حیاتی‌اند و این تحریم‌ها رئیس‌جمهور آمریکا را وادار به عقب‌نشینی از جنگ تجاری کرد. کاخ سفید گمان می‌کرد تعرفه‌های بالا چین را به مذاکره وامی‌دارد، اما این کشور هزینه سیاسی تعرفه‌ها را تحمل کرد، در حالی که واشنگتن نتوانست تأثیر فقدان عناصر خاکی کمیاب بر شرکت‌های خودروسازی را نادیده بگیرد. موفقیت این تحریم‌ها به بهبود ابزارهای چین برمی‌گردد؛ پکن نظام حقوقی برای محدودکردن صادرات راهبردی ایجاد و نقاط ضعف شرکای تجاری را شناسایی کرده است. چین حتی این محدودیت‌ها را فراسرزمینی کرده و از شرکت‌های خارجی خواسته از عناصر خاکی کمیاب این کشور برای تولید محصولات دفاعی آمریکا استفاده نکنند.

پکن پیش‌بینی کرد که شرکای تجاری بزرگ، مانند ژاپن و کره‌جنوبی، چین را مقصر ندانند، بلکه واشنگتن را برای کاهش تعرفه‌ها تحت فشار قرار دهند. از ماه آوریل، صادرات عناصر خاکی کمیاب چین به آمریکا، ژاپن و کره‌جنوبی کاهش یافت و خودروسازان هندی تولید را کم کردند. اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در نشست گروه هفت در ماه ژوئن، خواستار تولید غیرچینی این مواد شد. اتحادیه اروپا صادرات عناصر خاکی کمیاب را در دیپلماسی خود با چین اولویت داده است. این تأثیر جهانی نشان می‌دهد توانایی چین در هدف‌گیری دقیق این محدودیت‌ها محدود است، زیرا کنترل فروش مجدد کالاهایی مانند اکسیدهای نادر خاکی دشوارتر از تجهیزات پیشرفته است.

با این حال، نکته قابل‌توجه، عدم آمادگی غرب است. با وجود آگاهی از سلطه چین بر تولید این عناصر، غرب از زمان محدودیت‌های سال ۲۰۱۱ علیه ژاپن، نتوانسته تأمین‌کنندگان جدیدی پیدا کند. کره‌جنوبی ذخایر خود را افزایش داد و ژاپن در معادن استرالیا سرمایه‌گذاری کرد، اما اغلب دولت‌های غربی راهبرد‌های [تأمین] مواد معدنی حیاتی را بدون تأمین مالی اجرا کردند. تولیدکنندگان از تاب‌آوری سخن می‌گویند، اما برخی تنها یک هفته ذخیره آهن‌رباهای نادر خاکی دارند./ منبع