آیا پیوستن برزیل به پرونده دیوان بین‌المللی دادگستری علیه اسرائیل نقطه عطفی در عدالت جهانی است؟

تصمیم برزیل برای پیوستن به پرونده اتهام نسل‌کشی علیه اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ)، که توسط آفریقای جنوبی مطرح شده، این کشور را تبدیل به ششمین کشور آمریکای لاتین در این پرونده می‌کند و نشان‌دهنده نگرانی فزاینده جهانی درباره بحران انسانی در غزه و نقش رو به رشد این منطقه در صحنه بین‌المللی است. مائورو ویرا، وزیر خارجه برزیل، اعلام کرد که این کشور در حال تکمیل مراحل لازم برای پیوستن به پرونده است و به‌زودی بیانیه رسمی صادر خواهد کرد. این تصمیم پس از ماه‌ها تلاش ناکام برای آتش‌بس در غزه، به دلیل تشدید خشونت‌ها، اتخاذ شده است.

برزیل پس از نیکاراگوئه (۱۶ فوریه ۲۰۲۴)، کلمبیا (۵ آوریل ۲۰۲۴)، شیلی (۱۳ سپتامبر ۲۰۲۴)، بولیوی (۹ اکتبر ۲۰۲۴)، و کوبا (۱۳ ژانویه ۲۰۲۵) به این پرونده پیوسته است. این کشورها اسرائیل را به نقض کنوانسیون نسل‌کشی سال ۱۹۴۸ و نقض گسترده قوانین بشردوستانه بین‌المللی متهم کرده‌اند. کارشناسان حقوقی معتقدند که برزیل، به‌عنوان بزرگ‌ترین اقتصاد آمریکای لاتین و عضو برجسته جنوب جهانی و بریکس، به وزن نمادین و عملی پرونده می‌افزاید. بر اساس ماده ۶۳ اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، کشورهای ثالث می‌توانند در پرونده‌هایی که شامل تفسیر معاهدات است، مداخله کنند.

این تصمیم نقطه عطفی در دیپلماسی برزیل است که به‌طور سنتی بر بی‌طرفی و میانجی‌گری تمرکز داشته است. سلزو آموریم، مشاور ارشد سیاست خارجی رئیس‌جمهور برزیل، این اقدام را وظیفه اخلاقی برزیل برای گزارش جنایات جنگی و نسل‌کشی اسرائیل می‌داند و تاکید می‌کند که ژست‌های نمادین کافی نیستند. ماریا گومز سارایوا، پژوهش‌گر دانشگاه ایالتی ریودوژانیرو، این رویکرد را محتاطانه اما مبتنی بر اصول حقوقی و همبستگی با جنوب جهانی می‌بیند. با حمایت پانزده کشور از این پرونده، حرکت برزیل ترکیبی از اصول حقوقی، فشار دیپلماتیک، و همبستگی منطقه‌ای تلقی می‌شود.

رابرتو گولارت مندز، محقق حقوق بین‌الملل، خاطرنشان می‌کند که این اقدام اگرچه ممکن است تنها وزن سیاسی و اخلاقی داشته باشد، فشار برای آتش‌بس را افزایش داده و پاسخگویی بین‌المللی را تقویت می‌کند. این تصمیم با اجماع رو به رشد آمریکای لاتین برای اقدام حقوقی در برابر خشونت‌های کنترل‌نشده و فاجعه انسانی در غزه هم‌راستاست. اگرچه ممکن است نتایج سیاستی فوری نداشته باشد، اما مشارکت برزیل، با توجه به وزن اقتصادی و دیپلماتیک آن، خواست‌های جهانی برای پاسخگویی را تقویت کرده و روایت بحران غزه را به سمت حقوق بشر و قوانین بین‌المللی سوق می‌دهد.

این اقدام ممکن است روابط برزیل با اسرائیل را تیره کند و روابط با آمریکا و اتحادیه اروپا را پیچیده سازد، اما می‌تواند اعتبار برزیل در میان کشورهای غیرمتعهد و در سازمان ملل، جایی که برزیل اغلب از اصلاحات در حاکمیت جهانی حمایت می‌کند، افزایش دهد. این تصمیم با حمایت تاریخی برزیل از خودمختاری فلسطین هم‌خوانی دارد. اینکه آیا این حرکت به فعال‌گرایی حقوقی جدید آمریکای لاتین در صحنه جهانی منجر می‌شود یا صرفاً اعتراضی نمادین باقی می‌ماند، به تأثیرات واقعی حقوقی و دیپلماتیک آن بستگی دارد./ منبع