ابعاد جنگ داخلی میانمار و بازیگری چین
به گزارش اطلس دیپلماسی، یادداشتی با عنوان « ابعاد جنگ داخلی میانمار و بازیگری چین» منتشرشده در اندیشکده تهران، به تحلیل بحران امنیتی میانمار میپردازد. این یادداشت با مرور نقش اقلیتهای قومی و ائتلافهای جدید نظامی، وضعیت میدانی ارتش پس از کودتای ۲۰۲۱ را بررسی کرده و به تأثیرات منطقهای تحرکات نظامی، مخصوصاً نقش چین در حفظ ثبات و کریدورهای راهبردی میانمار، میپردازد. مضمون اصلی یادداشت بر تزلزل روزافزون قدرت ارتش و اهمیت بازیگران منطقهای در تعیین آینده سیاسی این کشور است. در ادامه، خلاصه این مطلب آمده است.
میانمار کشوری متشکل از اقوام متعددی چون برمهای، کارن، کاچین، شان، راخین، آراکان، مون، چین و روهینگیا است که هرکدام نقش و جایگاهی ویژه در ساختار اجتماعی و سیاسی آن دارند. پس از کودتای نظامی ۱۹۶۲، گروههای زیادی از این اقوام با انگیزههای استقلالطلبانه یا خواستار خودمختاری دست به تأسیس گروههای سیاسی و نظامی زدند. برمهایها به عنوان بزرگترین قوم کشور، در هر دو جبهه حکومت و اپوزیسیون فعال بودند و دیگر اقوام مانند کارن و کاچین نیز ارتشهای قومی مستقلی را شکل دادند. روهینگیا، اقلیت مسلمان ساکن غرب کشور، با مشکلات جدی تبعیض و سرکوب مواجه بود و حتی بعد از به قدرت رسیدن حزب آنگسان سوچی در سال ۲۰۱۶، وضعیت آنان چندان بهبود نیافت. در پی حمله شبهنظامیان روهینگیا به نیروهای امنیتی در سال ۲۰۱۷، ارتش میانمار با خشونت شدید واکنش نشان داد.
در سالهای اخیر، روند تحولات تنشآلود میانمار ابعاد تازهای یافته است. از سال ۲۰۱۹، رویارویی تاتماداو (ارتش میانمار) با گروههای قومی معارض به ایجاد ائتلافی موسوم به «سه برادری» میان ارتش تانگ ملی، ارتش اتحادیه دموکراتیک ملی میانمار و ارتش آراکان منجر شد. پس از کودتای نظامی سال ۲۰۲۱ و برکناری آنگسان سوچی، این ائتلاف نقشی بسیار مهم در ایستادگی در برابر حاکمیت نظامی پیدا کرد و همکاری قابل توجهی با نیروهای مقاومت دموکراتیک، از جمله نیروهای دفاع مردمی و دولت وحدت ملی که حمایت قدرتهایی مانند آمریکا را نیز دارند، نشان داد. این ائتلاف در اکتبر ۲۰۲۳ موفق شد بخشهای مهمی از ایالت شان را از کنترل ارتش خارج کند.
در نتیجه این تحولات و گسترش جنگ داخلی پس از کودتای ۲۰۲۱، تاتماداو کنترل بخشهای وسیعی از سرزمین را، بهویژه نواحی مرزی با چین و بنگلادش، از دست داد. دهها شهر، ۲۰۰ پایگاه نظامی و حتی چند فرماندهی منطقهای به دست مخالفان افتاد و تا ابتدای ژانویه ۲۰۲۵، طبق گزارشهای رسمی، ۹۵ شهر به تصرف گروههای مخالف درآمده بود. برآوردهای جدید نشان میدهد که ارتش میانمار تنها بر ۲۱ درصد قلمرو کشور کنترل دارد و این وضعیت، بزرگترین شکست تاریخ ارتش این کشور تلقی میشود.
از جمله نقاط عطف تحولات نظامی، عملیات تصرف شهر «فالم» در ایالت «چین» میانمار است که از اواسط نوامبر ۲۰۲۴ آغاز و به مدت پنج ماه ادامه یافت. این عملیات با مشارکت نیروهای دفاع ملی چین، ارتش آراکان و ائتلاف برادری چین که متشکل از شورای ملی چین و اتحادیه فدرال زومی است، به منظور تصرف کامل این شهر راهبردی صورت گرفت. در نهایت وپس از تحمل تلفات سنگین، این منطقه در آوریل ۲۰۲۵ به کنترل آنها درآمد و مسیر لجستیکی مهمی به سمت هند برای مخالفان باز شد.
در کنار این تحولات نظامی، جایگاه چین به عنوان همسایه مهم میانمار پررنگتر شده است. ثبات مرزی میانمار برای چین به لحاظ اقتصادی و امنیتی اهمیت حیاتی دارد و حفظ امنیت این مناطق بخشی کلیدی از راهبردهای پکن قلمداد میشود. چین علاوه بر روابط تجاری و تسلیحاتی غیررسمی با گروههای مسلح قومی مخالف دولت نظامی میانمار، همزمان از حامیان تاتماداو نیز به شمار میرود. به عنوان نمونه در ۹ مه ۲۰۲۵، شی جینپینگ در مسکو و در جریان جشن «روز پیروزی» با مین آنگ هلینگ، رئیس تاتماداو دیدار و حمایت خود را از بازسازی میانمار پس از زلزله و تأمین امنیت پروژهها و نیروهای چینی فعال در این کشور اعلام کرد. چین همچنین مقابله با جرایم فرامرزی را بخش مهمی از دغدغههای خود مطرح ساخته است و تلاش میکند شبکهای متکثر از روابط با بیشتر بازیگران بحران میانمار ایجاد نماید تا منافع امنیتی و اقتصادیاش را حفظ کند.
کریدور اقتصادی چین-میانمار (CMEC) یکی از مسیرهای حیاتی ابتکار کمربند و جاده به شمار میرود. این کریدور متشکل از خطوط لوله نفت و گاز از خلیج بنگال تا استان یوننان در جنوب غرب چین است و نقش مهمی در کاهش وابستگی پکن به تنگه استراتژیک مالاکا ایفا میکند. تداوم یا اختلال ناشی از درگیریهای داخلی میانمار امنیت این کریدور و انرژی در استانهای جنوب غربی چین را تهدید میکند و تاکنون پروژههایی به ارزش تقریبی ۲۸ میلیارد دلار به دلیل ناآرامیها با دشواری مواجه شدهاند.
افزایش جرایم فرامرزی از جمله قاچاق انسان، کلاهبرداریهای اینترنتی و ورود پناهجویان به استانهای چین به ویژه یوننان، سبب نگرانی جدی مقامات چینی شده است. به همین دلیل چین در مواردی گذرگاههای مرزی همچون دیان تان را مسدود کرده و تلاش داشته با میانجیگری، از جمله توافق آتشبس کونمینگ در ژانویه ۲۰۲۴، فضای امنیتی را بهبود بخشد. با این حال، روند درگیریها ادامه داشته و بیثباتی کنونی نهتنها امنیت منطقهای میانمار بلکه کشورهای همجوار مانند هند و چین را نیز با تهدیداتی تازه روبهرو ساخته است. در مجموع، گستردهتر شدن جنگ داخلی و ناکامی ارتش در بازپسگیری کنترل مناطق از دست رفته، ساختار سیاسی و امنیتی میانمار را با چالشهای جدی مواجه ساخته و چشمانداز آینده این کشور را وابسته به تعامل میان نیروهای داخلی و نقشآفرینی بازیگران منطقهای قرار داده است./منبع
