تاب‌آوری اقتصاد روسیه در سایه جنگ؛ آینده‌ای تیره در راه است

از آغاز جنگ اوکراین، بحث‌های گسترده‌ای درباره توان اقتصادی و نظامی روسیه در اروپا شکل گرفته است. برخی این کشور را اقتصادی در آستانه فروپاشی می‌دانند و برخی دیگر آن را قدرتی نظامی و تهدیدی برای قاره اروپا ارزیابی می‌کنند. این دو دیدگاه در عمل با یکدیگر متناقض‌اند، زیرا توان نظامی پایدار بدون پشتوانه اقتصادی امکان‌پذیر نیست. از همین رو بررسی واقع‌بینانه داده‌های اقتصادی اهمیت دارد.

آمارهای بین‌المللی نشان می‌دهد اقتصاد روسیه نه دچار فروپاشی است و نه قدرتی شکست‌ناپذیر. نرخ برابری روبل در برابر دلار و یورو در سال‌های اخیر نوسان داشته اما در مقاطع اخیر تقویت شده است که بیانگر توان نسبی این کشور در معاملات خارجی است. تولید ناخالص داخلی از دهه ۲۰۰۰ تاکنون رشد متوسط ۳/۲ درصدی داشته و با وجود رکودهای مقطعی، الگوی رفتاری مشابه دیگر اقتصادهای صنعتی دارد. ساختار اقتصادی نیز متنوع است و سهم بالایی از خدمات و بخش تولید صنعتی را دربرمی‌گیرد.

در شرایط کنونی، اقتصاد روسیه ترکیبی از نقاط قوت و ضعف را نشان می‌دهد. رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۴ حدود ۴/۱ درصد بوده اما در سه‌ماهه دوم ۲۰۲۵ به ۱/۱ درصد کاهش یافته است. نرخ بیکاری رسمی ۲/۲ درصد گزارش می‌شود که احتمالاً بخشی از آن ناشی از جذب نیروی انسانی در بخش‌های نظامی است. تورم در سطح ۸/۸ درصد قرار دارد و کاهش آن بسیار کند است. نرخ بهره بانک مرکزی با ۱۸/۷ درصد در مقایسه با اقتصادهای غربی بسیار بالاست و فشار زیادی بر سرمایه‌گذاری‌ها وارد می‌کند.

وضعیت مالی دولت ترکیبی از ثبات و تهدید است. بدهی عمومی در سطح پایین ۱۶/۴ درصد تولید ناخالص داخلی قرار دارد اما کسری بودجه ۱/۷درصدی همچنان پابرجاست و در صورت تداوم جنگ می‌تواند به مشکلی جدی تبدیل شود. همزمان، سرمایه‌گذاری ثابت در حال کاهش است که در کنار نرخ بهره بالا چشم‌انداز رشد را محدود می‌کند. با این حال ظرفیت بانک مرکزی برای کاهش تدریجی نرخ بهره پس از کنترل تورم، می‌تواند در آینده فرصتی برای احیای سرمایه‌گذاری‌ها ایجاد کند.

جمع‌بندی داده‌ها نشان می‌دهد اقتصاد روسیه هنوز توان تأمین هزینه‌های جنگ را دارد اما مجموعه‌ای از فشارهای ساختاری شامل تورم بالا، بهره سنگین، کاهش سرمایه‌گذاری و کسری بودجه می‌تواند در آینده نزدیک شرایط را تغییر دهد. بر همین اساس، تاب‌آوری کنونی ممکن است در ماه‌های پیش رو جای خود را به رکودی عمیق‌تر بدهد./ منبع