روسیه آماده رویارویی با غرب برای حفاظت از ناوگان سایه

روز سیزدهم ماه می، روی پل فرماندهی کشتی جگوار، صدای رادیو به گوش می‌رسد. صدایی به زبان انگلیسی اعلام می‌کند: «این یک ناو جنگی استونیایی است. دستورات من را دنبال کنید و فوراً مسیر خود را به سمت ۱۰۵ تغییر دهید.» این آغاز یکی از پرتنش‌ترین رویارویی‌ها با یک کشتی از ناوگان سایه‌ روسیه از زمان آغاز جنگ است. جگوار، یک نفت‌کش بیست‌ساله که از بندر سیکا در هند به سمت روسیه بازمی‌گردد، احتمالاً حامل محموله‌ای از نفت بوده که تحریم‌های غرب را دور زده است. صدایی به زبان روسی از داخل کشتی گزارش می‌دهد که هلیکوپترهایی به آن نزدیک شده‌اند و خدمه هندی‌زبان با نگرانی از حضور یک کشتی نظامی در نزدیکی عقب کشتی خبر می‌دهند. مشکل اصلی جگوار، نبود پرچم بین‌المللی است که برای ناوبری دریایی ضروری است و بهترین مبنای قانونی برای عملیات بازرسی را فراهم می‌کند. چند روز پیش، این کشتی پرچم گابن را پایین آورده بود و کمی بعد توسط انگلیس تحریم شد.

فیلمی که مارگاریتا سیمونیان، رییس شبکه دولتی آرتی منتشر کرده، به‌گونه‌ای ویرایش شده که ترتیب زمانی وقایع را مبهم می‌کند. با این ‌حال، مشخص است که جگوار از دستور ناو استونیایی سرپیچی کرد و به مسیر خود به سمت بندر پریمورسک روسیه ادامه داد. ناو گشتی استونیایی، «ای‌ام‌ال راجو»، از برنامه خود برای بازرسی این کشتی بزرگ‌تر عقب‌نشینی کرد. اگر این عملیات انجام می‌شد، ممکن بود اوضاع تشدید شود، زیرا در فیلم، حضور یک جت جنگنده سوخو-۳۵ روسی نیز دیده می‌شود. این اولین باری است که مسکو نیروهای نظامی خود را برای حفاظت از ناوگان فرسوده‌ای که برای تأمین مالی جنگ به آن وابسته است، اعزام کرده است. الیزابت براو، پژوهشگر ارشد شورای آتلانتیک می‌گوید: «روسیه اکنون از خط قرمز عبور کرده و نشان داده که ناوگان سایه به‌قدری مهم است که به‌طورعلنی ارتباط آن با دولت را تأیید می‌کند.»

در جریان این رویارویی، جت روسی برای حدود یک دقیقه وارد حریم هوایی استونی شد و با واکنش سریع جنگنده‌های اف-۱۶ پرتغالی از مأموریت گشت‌زنی ناتو مواجه شد. این حادثه نگرانی‌هایی را در غرب برانگیخته و پرسش‌هایی درباره توانایی نیروهای دریایی محدود غرب برای مقابله با ناوگان نفت‌کش‌های بدون بیمه‌ای که روزانه در دریاهای آن تردد می‌کنند، ایجاد کرده است. گینتاتاس پالوکاس، نخست‌وزیر لیتوانی اظهار داشت که محافظت نظامی روسیه از نفت‌کش‌ها در دریای بالتیک موضوع جدیدی نیست، اما نشان‌دهنده افزایش خطر تشدید تنش است. حداقل نیمی از نفت صادراتی روسیه از طریق دریا توسط ناوگان سایه حمل می‌شود که بخش عظیمی از ۷۴۰ میلیارد پوند درآمد مسکو از صادرات سوخت فسیلی از ماه فوریه سال ۲۰۲۲ را تأمین کرده است. با این ‌حال، تحریم‌های غرب به‌تازگی این جریان را مختل کرده‌اند. طبق تحقیقات نشریه لویدز لیست، ۷۰۶ کشتی در اتحادیه اروپا، انگلیس و آمریکا تحریم شده‌اند که حدود ۱۰ درصد کل ناوگان نفت‌کش‌های دریایی را تشکیل می‌دهند. مرکز تحقیقات انرژی و هوای پاک در هلسینکی گزارش داده که سهم نفت صادراتی روسیه توسط ناوگان سایه در ماه آوریل به ۵۳ درصد کاهش یافته است.

در روز یازدهم آوریل، استونی کشتی کیوالا، یکی دیگر از کشتی‌های ناوگان سایه بدون پرچم را توقیف کرد. در روز کریسمس، کماندوهای فنلاندی به کشتی ایگل-اس که مظنون به قطع کابل‌های زیرسطحی بود، وارد شدند. در واکنش، کرملین اعلام کرده که آماده است برای تضمین عبور امن نفت خود مبارزه کند. دمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، گفت که اعزام سوخو-۳۵ نشان‌دهنده آمادگی روسیه برای پاسخ «سخت» است و هشدار داد که «تمام اقدامات» برای جلوگیری از آنچه او دزدی دریایی نامید، انجام خواهد شد. نیکولای پاتروشف، دستیار ارشد پوتین، هشدار داد که سیاستمداران تندرو در لندن و بروکسل باید این موضوع را درک کنند. در اواسط ماه آوریل، ناوگان بالتیک روسیه رزمایش‌هایی را برای نمایش توانایی خود در جلوگیری از ورود به کشتی‌های غیرنظامی برگزار کرد که شامل یازده ناو جنگی و یک زیردریایی کلاس کیلو بود.

براو معتقد است که کشورهای ساحلی در تلاش برای محدودکردن ناوگان سایه موفق بوده‌اند، زیرا واکنش‌های روسیه را برانگیخته‌اند، اما استقرار نظامی مسکو نگرانی‌هایی ایجاد کرده، زیرا مشخص نیست یک حادثه چگونه می‌تواند توسعه یابد. نیروی دریایی استونی تنها از هشت کشتی تشکیل شده و یوری ساسکا، فرمانده سابق آن، به رسانه ERR گفت که در روز سیزدهم می، این نیرو از نظر تجهیزات و تسلیحات برای انجام عملیات اجباری ناکافی بود و بازرسی به دلیل غیرمنطقی یا غیرممکن بودن لغو شد. سیدهارت کوشال، پژوهشگر مؤسسه خدمات متحد سلطنتی می‌گوید مسکو توان دریایی برای اسکورت تمام کشتی‌های ناوگان سایه را ندارد، اما احتمالاً در مواردی که آستانه جدیدی تعیین شود، مداخله خواهد کرد.

استونی دو کشتی ناوگان سایه را در منطقه اقتصادی انحصاری خود که تا دویست مایلی ساحل امتداد دارد و حقوق حاکمیتی برای اکتشاف و حفاظت دریایی را فراهم می‌کند، متوقف کرده است. هرگونه تلاش جدی برای مداخله در عبور از این آب‌ها مشکل بزرگی برای مسکو ایجاد می‌کند. هانو پوکتور، وزیر دفاع استونی خواستار ممنوعیت ورود تمام کشتی‌های تحریم‌شده به آب‌های منطقه اقتصادی انحصاری شده است، اما این پیشنهاد به دلیل نقض اصل آزادی ناوبری بین‌المللی غیرممکن تلقی می‌شود. کستوتیس بودریس، وزیر خارجه لیتوانی معتقد است که غرب باید سیستم را تقویت کند و خواستار گسترش برنامه نگهبان بالتیک ناتو برای مقابله با ناوگان سایه شده است. مارگوس ساهکنا، وزیر خارجه استونی، به روزنامه تلگراف گفت: «کنترل ناوگان سایه فقط به امنیت دریایی مربوط نیست، بلکه به ضربه‌زدن به هسته سوخت عملیات نظامی روسیه مربوط می‌شود.»

به گفته کوشال، اگر روسیه بخواهد حفاظت نظامی از ناوگان سایه را افزایش دهد، گزینه‌هایی مانند فعال‌کردن رادار شلیک، جلوگیری از عملیات بازرسی یا ایجاد اختلال الکترونیکی دارد. همچنین ممکن است کشتی‌های غربی در آب‌های روسیه توقیف شوند، همان‌طور که یک کشتی یونانی پس از حادثه جگوار به‌طور موقت بازداشت شد. با وجود کشتی‌های بدون پرچم، ورود ارتش روسیه و عزم فزاینده غرب، مسیرهای حمل‌ونقل دریایی هرگز تا این حد خطرناک نبوده‌اند. تام شارپ، افسر سابق نیروی دریایی سلطنتی، معتقد است که این مشکل به این زودی حل نخواهد شد، زیرا گستردگی اقیانوس، کمبود ناوهای جنگی غرب، تعداد زیاد کشتی‌های ناوگان سایه و پایبندی غرب به قوانین، این مسئله را پیچیده کرده است./ منبع