راهبرد فضایی تجاری ناتو و پیامدهای آن برای خلیج‌فارس

در سال‌های اخیر، نوآوری‌های بخش خصوصی در پرتاب ماهواره، توسعه ارتباطات فضایی و فناوری‌های رصد زمین، از برنامه‌های دولتی پیشی گرفته و بازیگران تجاری را به عناصری کلیدی در اکوسیستم فضایی تبدیل کرده است. ناتو در اجلاس ۲۰۲۵ لاهه، با رونمایی از راهبرد فضایی تجاری، رویکردی منسجم برای شناسایی نیازهای همکاری و توسعه استانداردها در کاربردهای نظامی فناوری‌های تجاری فضایی ارائه کرد. این سند پنج‌صفحه‌ای، ناتو را به‌عنوان هماهنگ‌کننده مرکزی قابلیت‌های فضایی تجاری معرفی می‌کند که با هم‌راستاکردن سرمایه‌گذاری‌ها، اشتراک‌گذاری داده‌ها و ادغام فناوری‌های بخش خصوصی در عملیات متفقین، به‌دنبال تقویت امنیت جمعی است. این راهبرد، بر حفاظت از زیرساخت‌های حیاتی مشترک، بازدارندگی در برابر اقدامات خصمانه در فضا و افزایش همکاری میان اعضا و شرکا متمرکز است و از مدل نیروی فضایی ایالات متحده الهام گرفته است.

این راهبرد، اگرچه برای ۳۲ عضو ناتو طراحی شده، اما درهای همکاری را به روی شرکای غیرناتو نیز باز می‌کند. منطقه خلیج‌فارس با ظرفیت بالای خود در این زمینه برجسته است. کشورهایی مانند امارات و عربستان سرمایه‌گذاری‌های کلانی در فناوری‌های دوگانه (نظامی و غیرنظامی) انجام داده‌اند، در حالی که بحرین، کویت و قطر به‌عنوان متحدان اصلی غیرناتو ایالات متحده، بستری برای همکاری نزدیک‌تر فراهم می‌کنند. این وضعیت فرصتی برای ناتو ایجاد می‌کند تا در منطقه‌ای که همکاری راهبردی همواره در راستای منافع دفاعی غرب بوده، نفوذ خود را گسترش دهد. روابط دوجانبه قوی ایالات متحده و همکاری‌های جاری بین فرماندهی فضایی آمریکا و شرکت‌های فضایی خلیج‌فارس، واشنگتن را در موقعیت مناسبی برای گسترش اکوسیستم فضایی تجاری ناتو به این منطقه قرار می‌دهد. با این حال، این همکاری‌ها باید تحت پروتکل‌های امنیتی سخت‌گیرانه، با تأکید بر شفافیت، متقابل‌بودن و هم‌راستایی با استانداردهای ناتو و محدود به خدمات تجاری بدون ادغام کامل راهبردی باشد.

ناتو در چارچوب فناوری‌های تجاری فضایی، قصد دارد سرمایه‌گذاری‌ها را هم‌راستا کرده و داده‌ها را میان اعضای خود به اشتراک بگذارد تا از فناوری‌های پیشرفته تجاری در مأموریت‌های خود بهره ببرد. این راهبرد بر پایه گام‌های اولیه‌ای است که در سال ۲۰۱۹، با به‌رسمیت‌شناختن فضا به‌عنوان یک حوزه عملیاتی توسط ناتو، برداشته شد. یکی از ابتکارات کلیدی، ایجاد «درگاه فضایی» است که شرکت‌های فضایی را به‌طور مستقیم به تیم‌های تدارکات و نوآوری ناتو متصل می‌کند. این درگاه، ارائه خدمات از سوی شرکت‌های تجاری، از اپراتورهای ماهواره تا ارائه‌دهندگان پرتاب، را تسهیل کرده و آن‌ها را از نیازها و استانداردهای ناتو آگاه می‌سازد. هدف، تبدیل این درگاه به یک «درگاه صنعتی ناتو» گسترده‌تر در سایر حوزه‌های فناوری است. همچنین، «سلول ادغام تجاری» ناتو، با الهام از نیروی فضایی آمریکا، همکاری امن با صنعت را برای مأموریت‌هایی مانند نظارت فضایی و ارتباطات تقویت می‌کند. ابتکار «اسپیس نت» تحت «گروه مشورتی صنعتی ناتو» در سال ۲۰۲۴ راه‌اندازی شد و با مشارکت بیش از سیصد شرکت فضایی جهانی، شکاف‌های فناوری و ارتباطی را شناسایی کرد. این پلتفرم به ناتو امکان می‌دهد تا از شرکت‌های غیرناتو نیز برای تأمین نیازهای خود استفاده کند، مشروط بر اینکه وابستگی بیش از حد به یک ارائه‌دهنده خاص ایجاد نشود.

منطقه خلیج‌فارس با تحولات چشمگیر در بخش فضایی خود، فرصت‌های راهبردی برای ناتو فراهم می‌کند. امارات و عربستان با پیشرفت‌هایی مانند ماموریت «امید» به مریخ در سال ۲۰۲۰ و همکاری با ناسا، آژانس فضایی ژاپن و اروپا، قابلیت‌های خود را نشان داده‌اند. این دارایی‌ها می‌توانند نیازهای در حال تحول ناتو را، به‌ویژه در جنوب جهانی و کریدورهای انرژی و دریایی، تأمین کنند. همکاری با خلیج‌فارس می‌تواند به تقویت تاب‌آوری فضایی ناتو کمک کند، اما نیازمند مدیریت دقیق برای حفظ امنیت و هم‌راستایی با اهداف ناتو است./ منبع