چین در آستانه ازدستدادن کانال پاناما
به گزارش اطلس دیپلماسی، یادداشتی با عنوان «چین در آستانه ازدستدادن کانال پاناما» در اندیشکده تهران منتشر شده است. این یادداشت به بررسی ابعاد ژئوپلیتیکی و اقتصادی کاهش نفوذ چین بر کانال پاناما و تلاشهای آمریکا، بهویژه از طریق ابتکار شرکت بلکراک و همکاریهای امنیتی با دولت پاناما میپردازد؛ فرآیندی که میتواند به تقویت کنترل واشنگتن و محدودسازی جایگاه پکن در آمریکای لاتین بینجامد. در ادامه، چکیده این یادداشت آمده است.
از آغاز دور دوم ریاستجمهوری ترامپ، پاناما به نقطه کانونی سیاست مهار چین در آمریکای لاتین تبدیل شد. ترامپ کانال پاناما را دارایی ملی حیاتی برای آمریکا توصیف کرد و احتمال اقدام نظامی برای تصاحب آن را منتفی ندانست. فشارهای دولت او و سپس وزیر دفاع، پاناما را به پذیرش خواستههای واشنگتن و خروج از ابتکار کمربند و جاده واداشت. در حالی که چین برای حفظ نفوذ خود در کانال تلاش میکند، احتمال ناکامی این تلاشها کم نیست. در مسیر بهدستگیری کنترل کانال، شرکت چندملیتی آمریکایی بلکراک با حمایت ترامپ، رهبری کنسرسیومی را برای خرید ۹۰ درصد سهام دو بندر بالبوآ و کریستوبال برعهده گرفت. این بخش از معامله کلان بلکراک با هلدینگ هنگکنگی سیکی هاچیسون، شامل خرید ۴۳ بندر در ۲۳ کشور به ارزش ۲۲.۸ میلیارد دلار، در صورت نهاییشدن بهمعنای پایان نفوذ چین بر کانال خواهد بود. رسانههای دولتی چین با انتقاد از این روند، شرط پیوستن شرکت کشتیرانی دولتی کاسکو به کنسرسیوم و داشتن حق وتو در تصمیمات آن را مطرح کردند. در غیر اینصورت، چین مانع از انجام معامله میان بلکراک و هاچیسون میشود. هدف از این شرط، حفظ حضور مؤثر چین در کانال عنوان شد. در همین حال، شکایت دفتر حسابرس کل پاناما علیه مقامات تمدیدکننده توافق با هاچیسون در سال ۲۰۲۱ بر پیچیدگی اوضاع افزود. این شکایت، تمدید توافق را ناقض قوانین و قانون اساسی پاناما دانست. تصمیم آینده دیوان عالی پاناما مشخص نیست، اما لغو توافق بدین معناست که هاچیسون برای کنترل مجدد کانال باید با دیگر شرکتها، از جمله شرکتهای آمریکایی، رقابت کند.
این امر با توجه به وضعیت سیاسی میان پاناما و آمریکا میتواند به خروج چین از کانال و ورود بلکراک منجر شود. هرچند طرح شکایت ظاهراً استقلال پاناما را نشان میدهد، اما در عمل، بخشی از روند افزایش کنترل آمریکا تلقی میشود. پاناما در مقایسه با کشورهایی مانند برزیل و مکزیک فاقد توان حفظ استقلال و ایجاد توازن میان شرق و غرب است. آغاز دوباره نفوذ آمریکا بر کانال، ابعاد امنیتی نیز دارد. در ماه آوریل سال ۲۰۲۵، آمریکا و پاناما تفاهمنامهای امضا کردند که شامل آموزش نیروهای امنیتی پاناما توسط ارتش آمریکا و ایجاد ظرفیت برای حفظ امنیت عملیات بیطرفانه کانال بود. چین فعالیتهای امنیتی و نظامی عمده را تنها در کشورهایی مانند کوبا و نیکاراگوئه دنبال کرده و در سایر نقاط به روابط تجاری توجه داشته است. کشورهای کوچکی مانند پاناما در برابر فشارهای نظامی و امنیتی آمریکا ناگزیر به همراهی میشوند. تجربه تاریخی نقض حاکمیت ملی توسط آمریکا نیز نگرانی پاناما را افزایش میدهد. در صورت موفقیت بلکراک در اداره کانال، این امر پیروزی مهمی برای ترامپ در رقابت آمریکا و چین در آمریکای لاتین خواهد بود و ضربهای به جایگاه چین وارد میکند.
با این حال، دو پرسش کلیدی مطرح است؛ برنامه آمریکا برای تجارت گسترده چین با دیگر کشورهای آمریکای لاتین چیست و چگونه با همکاریهای امنیتی و نظامی چین با کشورهایی مانند کوبا، نیکاراگوئه و ونزوئلا مقابله خواهد کرد؟ تاکنون اقدامات ترامپ در دورکردن کشورهای منطقه از چین موفق نبوده و جنگ تعرفهای ممکن است آنها را به هم نزدیکتر کند. کشورها رفتار یکسانی با پاناما نخواهند داشت و واشنگتن به راهبردی جامعتر برای کل آمریکای لاتین نیازمند است./ منبع
