در حالی که ترامپ جهان را متزلزل می‌کند، چین در مرکز توجه قرار می‌گیرد

در آخر هفته جاری، چین میزبان نشستی خواهد بود که در آن سه تن از رهبران چهار قدرت بزرگ جهان ــ شی جین‌پینگ، ولادیمیر پوتین و نارندرا مودی ــ در کنار دیگر سران کشورها گردهم می‌آیند تا به بازتعریف نظم بین‌المللی که دولت ترامپ رقم زده واکنش نشان دهند. این اجلاس سازمان همکاری شانگهای در شهر تیانجین برگزار می‌شود و چین می‌کوشد با نمایش قدرت اقتصادی و سیاسی خود، جایگاهش را در عرصه جهانی پررنگ‌تر کند.

پوتین و دیگر رهبران شرکت‌کننده سپس در سوم سپتامبر در پکن در رژه نظامی هشتادمین سالگرد پیروزی بر ژاپن حضور خواهند یافت؛ رویدادی که فرصتی برای نمایش تسلیحات مدرن چین در تقابل احتمالی با ایالات متحده نیز محسوب می‌شود. این حضور گسترده، به‌ویژه در شرایطی که سیاست‌های غیرقابل پیش‌بینی واشنگتن هم‌پیمانان آسیایی‌اش را نگران کرده، نماد تقویت موقعیت جهانی چین است. به‌گفته وو شینبو، رئیس دانشکده مطالعات بین‌المللی دانشگاه فودان، ایالات متحده با اقدامات خود ناخواسته به افزایش نفوذ جهانی چین کمک می‌کند؛ هرچند که پکن از نظر اقتصادی از تعرفه‌ها آسیب می‌بیند، از نظر سیاسی حمایت بیشتری به‌دست می‌آورد.

نظرسنجی مرکز پژوهشی پیو در ۲۵ کشور نشان می‌دهد دیدگاه مثبت نسبت به چین از ۳۱ درصد در سال ۲۰۲۴ به ۳۶ درصد افزایش یافته است؛ در حالی که اعتماد به ایالات متحده به‌ویژه در اروپا و شرق آسیا افت شدیدی داشته است. چین در حالی از نظم تحت رهبری آمریکا بهره برده که اکنون همان نظم توسط واشنگتن در حال فروپاشی است. در برابر سیاست «اول آمریکا»، چین خواستار حفظ چندقطبی‌گرایی و مخالفت با انحصار یک قدرت است.

این نشست همچنین فرصتی برای بررسی روابط چین با روسیه و هند است. دیدار شی و پوتین نخستین ملاقات آنان پس از نشست اخیر پوتین با ترامپ در آلاسکا خواهد بود. ایده «کیسینجر معکوس» در واشنگتن تلاش می‌کند با نزدیکی به روسیه، چین را مهار کند؛ اما کارشناسانی مانند الکساندر گابویف معتقدند وابستگی روزافزون روسیه به چین پس از جنگ اوکراین، امکان چنین چرخشی را از میان برده است. روابط نزدیک دو کشور به پوتین امکان داده نیروهای خود را از مرزهای شرقی به جبهه اوکراین منتقل کند؛ در حالی که همکاری اقتصادی و نظامی آنان تقویت شده است.

در سوی دیگر، روابط هند با ایالات متحده به‌دلیل تعرفه‌های سنگین واشنگتن آسیب دیده است. ترامپ نه‌تنها تعرفه ۲۵درصدی بر کالاهای هندی وضع کرده، بلکه به‌دلیل خرید نفت روسیه، ۲۵ درصد دیگر نیز افزوده است و بار مالیاتی دهلی را به پنجاه درصد رسانده است. این در حالی است که هند نزدیک به ۳۸ درصد صادرات نفت روسیه را وارد می‌کند و چین نیز سهم بزرگی دارد. چنین شرایطی مودی را به سوی گفت‌وگو با پکن سوق داده است؛ هرچند روابط دو کشور همچنان سرد است. اختلافات مرزی و توقف پروازهای مستقیم از سال ۲۰۲۰ نماد تداوم این تنش‌هاست. جنگ کوتاه‌مدت هند با پاکستان در ماه می و استفاده مؤثر اسلام‌آباد از تسلیحات چینی، اعتمادبه‌نفس تازه‌ای به پکن بخشیده است.

با وجود اهمیت نمادین سفر مودی، تحلیلگران بر این باورند که نباید انتظار گشایش بزرگی در روابط هند و چین داشت. هر دو طرف همچنان یکدیگر را رقیب راهبردی می‌دانند و مشکلات ساختاری پابرجاست. همان‌گونه که دا وی از دانشگاه تسینگ‌هوا تأکید می‌کند، تغییرات ناشی از اقدامات ترامپ کوتاه‌مدت است؛ در حالی که موانع بلندمدت در روابط میان قدرت‌ها همچنان باقی خواهد ماند. بنابراین، اجلاس تیانجین بیش از آنکه به نتایج عملی گسترده منجر شود، فرصتی است برای نمایش قدرت چین و نشانه‌ای از جابه‌جایی‌های نمادین در نظم جهانی./ منبع