هدف اشتباه در مقابله با پوتین و اوکراین

ولادیمیر پوتین، رهبر روسیه، در حال حاضر بیش از پیش در وضعیت دشواری قرار دارد. نیروهای روسی در اوکراین با شکست‌های مکرر مواجه شده‌اند و حتی پس از دو سال درگیری، تغییر قابل توجهی در خطوط مقدم رخ نداده است. اقتصاد روسیه نیز تحت فشار است؛ تورم مانع رشد اقتصادی شده و نشانه‌های خطرناک دیگری بروز کرده‌اند. در سطح بین‌المللی، حتی سیاستمداران سابق آمریکایی که پیش‌تر نسبت به پوتین خوش‌بین بودند، اکنون درباره سلامت روانی او تردید دارند و خواستار توقف حملات روسیه به اوکراین شده‌اند. همچنین، در کنگره آمریکا طرحی برای اعمال تحریم‌های شدید اقتصادی و تعرفه‌های سنگین علیه روسیه در حال بررسی است که برخی آن را «کمرشکن» توصیف می‌کنند.

با وجود این فشارها، پوتین حاضر نیست از هدف تسلط بر اوکراین دست بردارد. پرسش رایجی که مطرح می‌شود این است که چرا پوتین با وجود چنین موانعی عقب‌نشینی نمی‌کند، اما این پرسش به خودی خود نادرست است. هدف واقعی نباید قانع کردن پوتین برای کنار گذاشتن جاه‌طلبی‌هایش باشد، بلکه باید ایجاد شرایطی باشد که تحقق این اهداف برای او غیرممکن شود؛ به عبارت دیگر، نمی‌توان پوتین را مجبور کرد که از اوکراین خارج شود؛ بلکه باید این هدف را از دسترس او خارج کرد.

درک این واقعیت برای برخی از سیاستمداران آمریکایی، از جمله دونالد ترامپ و نزدیکانش، دشوار است. ترامپ رفتاری متناقض از خود نشان می‌دهد: از یک‌سو مدعی است که می‌تواند جنگ را ظرف ۲۴ ساعت متوقف کند، و از سوی دیگر، پس از مدتی از میزان قاطعیت پوتین شگفت‌زده و حتی ناراضی به نظر می‌رسد. او همچنین گاهی به‌طور غیرمستقیم، مثلاً در پست‌هایش در شبکه‌های اجتماعی، پیام‌هایی منتشر می‌کند که نشان می‌دهد از واکنش روسیه به حملات پهپادی اوکراین باخبر است، اما ظاهراً برنامه‌ای مشخص برای جلوگیری از تشدید درگیری ندارد.

برخی از مقامات دولت آمریکا نیز در درک عمیق این موضوع موفق عمل نکرده‌اند. به عنوان مثال، معاون رئیس‌جمهور دیدگاه‌هایی ابراز کرده که نگرانی‌های اوکراین درباره عدم پایبندی پوتین به توافق‌های صلح را بی‌اهمیت جلوه داده است. این نوع دیدگاه‌ها ممکن است به روسیه این اطمینان را بدهد که تلاش‌هایش برای ایجاد شکاف میان واشنگتن، کی‌یف و اتحادیه اروپا موثر واقع شده است. همچنین، اظهار نظرهایی درباره احتمال کنار گذاشتن تلاش‌ها برای حل بحران، می‌تواند این پیام را به روسیه برساند که آمریکا صبر و اراده لازم برای ادامه حمایت از اوکراین را ندارد.

در مورد نقطه شکست پوتین، کارشناسان معتقدند این موضوع بسیار پیچیده و وابسته به روان‌شناسی فردی او است. برخی معتقدند که پوتین باور دارد کنترل اوکراین برای دستیابی به جایگاه جهانی روسیه ضروری است و این باور تا حدی ایدئولوژیک و حتی «الهیاتی» است. برخی تحلیلگران می‌گویند بهترین استراتژی ممکن برای غرب، صبر کردن تا زمان مرگ پوتین است.

رفتار متناقض ترامپ و سیاست‌های ناپایدار او، از جمله عقب‌نشینی‌های مکرر درباره تعرفه‌ها و تحریم‌ها، ممکن است به پوتین این پیام را بدهد که آمریکا در نهایت از فشار بر روسیه عقب‌نشینی خواهد کرد. از این رو، تصویری که پوتین از واشنگتن دارد، تصویر رهبر ضعیفی است که در نهایت کوتاه می‌آید.

کنگره آمریکا طرحی برای تحریم‌های شدید علیه روسیه آماده کرده است که هدف اصلی آن قطع منبع اصلی درآمدهای مسکو یعنی صادرات انرژی است. این طرح شامل تعرفه‌هایی تا ۵۰۰ درصد برای کشورهایی است که همچنان نفت، گاز و مواد معدنی روسیه را خریداری می‌کنند. اجرای کامل این تعرفه‌ها چالش‌های زیادی دارد، از جمله تأثیر منفی بر شرکای تجاری آمریکا در اروپا، چین و هند و تبعات اقتصادی جهانی. با این حال، حتی اگر این طرح به تصویب برسد، می‌تواند ضربه سنگینی به روسیه وارد کند.

امضای این طرح توسط ترامپ می‌تواند نشانه‌ای باشد مبنی بر اینکه او حاضر است در برابر مسکو سختگیری کند؛ اما در صورت امضای طرح بدون اجرای کامل آن، یا در صورت معافیت‌ها و تعویق‌های متعدد، پوتین این را به عنوان عقب‌نشینی آمریکا تعبیر خواهد کرد و به ادامه جنگ امیدوار خواهد شد. همین‌طور اگر کمک‌های نظامی به اوکراین به طور جدی افزایش نیابد، اطمینان پوتین از توانایی خود و نیروهایش برای غلبه بر کی‌یف افزایش خواهد یافت.

پوتین ممکن است در ظاهر به مذاکره برای صلح تن دهد، اما معمولاً نمایندگان کم‌اهمیت به این جلسات می‌فرستد. این رفتار بیشتر به منظور خرید وقت است تا بتواند نیروهایش را بازسازی کرده و بار دیگر به اوکراین حمله کند. تلاش برای متقاعد کردن پوتین با وعده‌های اقتصادی نیز احتمالاً بی‌نتیجه خواهد بود، زیرا اقتصاد روسیه پس از تهاجم به اوکراین تغییر یافته و تا حد زیادی به جنگ وابسته شده است.

حتی اگر ترامپ تمامی تحریم‌های آمریکا را لغو کند، بازگشت شرکت‌های آمریکایی به بازار روسیه با مشکلات و خطرات فراوانی روبرو خواهد بود؛ از جمله احتمال بازگشت تحریم‌ها توسط دولت‌های آینده آمریکا و تداوم تحریم‌های اروپا. راندی لویناس، مدیر عامل پیشین شورای کسب‌وکار آمریکا و روسیه، معتقد است که به دلیل محدودیت‌ها و ریسک‌های موجود، شرکت‌های غربی به سرعت به بازار روسیه باز نخواهند گشت.

بنابراین، هرچند پوتین در گوشه‌ای گیر افتاده است، اما همچنان چشم به اوکراین دارد و می‌کوشد این کشور را به طور کامل تحت سلطه خود درآورد./ منبع