پیامدهای حمله به ایران برای رژیم عدم اشاعه هسته‌ای
به گزارش اطلس دیپلماسی، یادداشتی با عنوان «پیامدهای حمله به ایران برای نظام عدم اشاعه هسته‌ای» نوشته اولامیده ساموئل (Olamide Samuel)، در الجزیره (Al Jazeera)، منتشر شده است. این یادداشت به بررسی پیامدهای حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در ژوئن ۲۰۲۵ می‌پردازد و استدلال می‌کند که این حملات، به‌جای مهار برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، رژیم عدم اشاعه جهانی را تضعیف کرده و خطر گسترش تسلیحات هسته‌ای را افزایش داده است. در ادامه، گزیده این مطلب آمده است.
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از حملات مستقیم به تأسیسات هسته‌ای ایران، ادعا کرد که این بمباران توانایی جمهوری اسلامی برای ساخت سلاح هسته‌ای را نابود و جهان را امن‌تر کرده است. با این حال، رافائل گروسی، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اظهار داشت که خسارات زیرزمینی تأسیسات، به دلیل عمق زیاد، نامشخص است و حداقل یک سایت به دلیل عمق زیاد هدف بمب‌های سنگرشکن قرار نگرفت. سرنوشت سانتریفیوژها و ذخایر اورانیوم ۶۰ درصد غنی‌شده ایران نامعلوم است. این حملات نظام عدم اشاعه که سال‌ها برنامه هسته‌ای ایران را شفاف نگه داشته بود، تضعیف کرد و به‌جای مهار، خطر هسته‌ای را افزایش داد. برنامه هسته‌ای ایران از دهه ۱۹۵۰ با کمک طرح «اتم برای صلح» آمریکا آغاز شد و شامل تأسیساتی مانند رآکتور غیرفعال اراک، رآکتور تحقیقاتی تهران، مجتمع تبدیل اورانیوم و سوخت‌سازی اصفهان، سایت غنی‌سازی نطنز، تأسیسات زیرزمینی فردو و نیروگاه بوشهر بود. ایران از سال ۱۹۶۸ به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای پیوست و هجده تأسیسات هسته‌ای و ۹ مکان دیگر را تحت نظارت آژانس قرار داد. پس از افشای سایت‌های مخفی در سال ۲۰۰۲، ایران از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۶ پروتکل الحاقی را به‌صورت داوطلبانه اجرا کرد.
در سال ۲۰۱۵، توافق برجام با آمریکا، انگلیس، چین، روسیه، فرانسه و آلمان امضا شد که غنی‌سازی ایران را محدود کرد و ذخایر اورانیوم آن را ۹۷ درصد کاهش داد. نصب دوربین‌ها و حسگرها، نظارت بی‌سابقه‌ای بر نطنز، فردو و اصفهان داشت. در سال ۲۰۱۸، ترامپ از برجام خارج شد و تحریم‌های «فشار حداکثری» را اعمال کرد. ایران در پاسخ، از سال ۲۰۲۰ محدودیت‌های عملیاتی توافق را کنار گذاشت. مذاکرات غیرمستقیم با دولت دوم ترامپ ادامه یافت، اما ایران خواستار تضمین‌هایی برای عدم تکرار تحریم‌ها شد. حملات آمریکا و اسرائیل مذاکرات در عمان را متوقف کرد و ایران مذاکره‌کنندگانش را فراخواند. مجلس ایران قانونی برای قطع همکاری با آژانس و خروج احتمالی از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای تصویب کرد. خروج از این معاهده که کره‌شمالی در سال ۲۰۰۳ انجام داد و به آزمایش هسته‌ای منجر شد، می‌تواند معاهده را تضعیف کند و برنامه هسته‌ای ایران را غیرشفاف سازد که احتمالاً کشورهای منطقه را به رقابت هسته‌ای سوق می‌دهد.
خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای نیازمند اطلاع سه‌ماهه، ارائه دلایل و نظارت بر فناوری وارداتی است، اما ایران با قطع همکاری با آژانس، نشانه‌های خروج را نشان داده است. این حملات به کشورهای غیرهسته‌ای پیام داد که همکاری با معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای از حملات نظامی جلوگیری نمی‌کند، که ممکن است آن‌ها را به سمت تسلیحات هسته‌ای سوق دهد. برای جلوگیری از رقابت تسلیحاتی، آمریکا باید به دیپلماسی بازگردد و از تقاضای غیرواقعی «غنی‌سازی صفر» دست بکشد. برجام نشان داد که برنامه غنی‌سازی محدود با نظارت قوی می‌تواند مسیر سلاح هسته‌ای را مسدود کند. ایران آمادگی دارد در ازای توافق منصفانه، ذخایر اورانیوم غنی‌شده را صادر کند و غنی‌سازی را محدود سازد، اما حق غنی‌سازی را حفظ می‌کند. دیپلماسی تنها راه مدیریت خطرات اشاعه است و حملات اشتباه راهبردی بودند که نیازمند تعهد دوباره به دیپلماسی است./ منبع
