انزوای پرهزینه آمریکا؛ رشد همکاری‌های «جهان منهای یک»

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با راهبرد «پرکردن فضای رسانه‌ای با اطلاعات زیاد (چه درست، چه غلط)» (Flood The Zone)  تلاش دارد رسانه‌های جهانی را با روایت‌های خود مشغول کند تا فرصتی برای تولید محتوای مستقل نداشته باشند. این راهبرد با تمرکز سه‌ماهه بر تعرفه‌ها و معاملات تجاری اجباری، و حواس‌پرتی‌های ناخواسته‌ای مانند اوکراین، غزه و جفری اپستین، در آستانه تغییر است. وزارت امور خارجه آمریکا قرار است نتایج بررسی یک‌صد و هشتاد روزه تمامی سازمان‌ها، کنوانسیون‌ها و معاهدات چندجانبه را منتشر کند و توصیه‌هایی درباره خروج احتمالی آمریکا ارائه دهد. با توجه به نفرت ترامپ از چندجانبه‌گرایی، انتظار نمی‌رود این بررسی متعادل یا با توصیه‌های ظریف باشد. اندیشکده کارنگی این بررسی را «تمرینی تخریبی با نتیجه از پیش تعیین‌شده» توصیف کرده که می‌تواند «دهه‌ها تعامل جهانی آمریکا» را بر هم زده و منجر به لغو هزاران معاهده و خروج از صدها سازمان چندجانبه شود، که عمدتاً خود آمریکا در هشت دهه دیپلماسی ایجاد کرده است.

دولت ترامپ پیش‌تر با خروج از توافق اقلیمی پاریس، شورای حقوق بشر سازمان ملل، آژانس امداد غزه (UNRWA) و سازمان بهداشت جهانی که آن را «کلاهبرداری جهانی فاسد تحت کنترل چین» خوانده است، نشانه‌هایی از این رویکرد را نشان داده است. او آژانس توسعه جهانی آمریکا (USAID) را منحل کرده و تعداد کارکنان آن را از چهارده هزار نفر به ۲۹۴ نفر کاهش داده، و برنامه‌های کمک خارجی آمریکا را به‌طور ناگهانی قطع کرده است. هفته گذشته، یونسکو نیز به فهرست خروج‌ها اضافه شد -سومین خروج آمریکا از این نهاد پس از خروج در دوره رونالد ریگان در سال ۱۹۸۴ با اتهام به داشتن «دستورکار ایدئولوژیک جهانی». در بودجه پیشنهادی اخیر، ترامپ خواستار کاهش حدود ۸۴ درصدی بودجه امور بین‌المللی، از ۵۸ میلیارد و هفتصد میلیون دلار به ۹ میلیارد و شش‌صد میلیون دلار شده است، در حالی که بودجه امور بین‌المللی کمتر از دو درصد بودجه پنتاگون است. بودجه آمریکا برای سازمان ملل در سال ۲۰۲۳ حدود سیزده میلیارد دلار بود، که کمتر از هزینه سالانه آمریکایی‌ها برای بستنی است.

این بررسی ریشه در اعتقاد ایدئولوژیک دارد که چندجانبه‌گرایی باید تا حد ممکن اجتناب شود، زیرا سازمان‌های چندجانبه و معاهدات آنها، حاکمیت آمریکا را محدود کرده و آزادی عمل آن را مهار می‌کنند. از نظر ترامپ، معاملات دوجانبه و توافقات قدرت‌های بزرگ به‌مراتب برتر از قوانین بین‌المللی هستند. برخی از نزدیکان او خواستار خروج کامل از سازمان‌هایی مانند سازمان ملل، بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول، سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD)، سازمان تجارت جهانی و حتی ناتو شده‌اند. با این حال، بعید است این خروج کامل رخ دهد، زیرا آمریکا از کرسی دائم با حق وتو در شورای امنیت و قدرت رأی‌دهی در بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول سود می‌برد؛ به‌ویژه برای جلوگیری از نفوذ بیشتر چین.

ترامپ با تضعیف نظام تجارت جهانی در سازمان تجارت جهانی، به‌ویژه با فلج کردن سیستم حل اختلافات تجاری، نیازی به خروج ندیده است. اما پنجاه و هفت اقتصاد، که حدود پنجاه و هشت درصد تجارت جهانی را تشکیل می‌دهند، با ایجاد «ترتیبات موقت تجدیدنظر چندجانبه» (MPIA) برای حل اختلافات میان خود، به این اقدام پاسخ داده‌اند. این پاسخ‌های «جهان منهای آمریکا» نشان می‌دهد خروج آمریکا ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد. حتی پس از خروج آمریکا از  سازمان بهداشت جهانی، این سازمان در می ۲۰۲۵ معاهده‌ای الزام‌آور برای مقابله با همه‌گیری‌های آینده تصویب کرد. اندیشکده کارنگی تأکید دارد که جهان با تهدیدات فراملی مانند تسلیحات کشتار جمعی، بیماری‌های واگیردار، گازهای گلخانه‌ای و فناوری‌های تحول‌آفرین مواجه است، که نیازمند راه‌حل‌های جهانی است. کشورهای دیگر به‌جای خروج، همکاری در سازمان‌های چندجانبه و اصلاح آنها را تقویت خواهند کرد. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، با ابتکار UN80 بر اصلاحات و کاهش هزینه‌ها تأکید کرده و منشور سازمان ملل را «بستر روابط بین‌المللی» خوانده است.

سیمون تیسدال، روزنامه‌نگار گاردین، هشدار داده که جهان بدون سازمان ملل برای بیشتر مردم خطرناک‌تر، گرسنه‌تر، فقیرتر و ناسالم‌تر خواهد بود. اعتماد بیش از حد ترامپ به ابزارهای ملی و اهرم‌های دیپلماتیک برای حل تهدیدات فراملی، نادرست است. در عصر «چندبحرانی» (Polycrisis)، مشکلات جهانی نیازمند راه‌حل‌های جهانی هستند، و انزوای آمریکا هزینه‌های سنگینی به‌دنبال خواهد داشت./ منبع