نشست صلح شرم‌الشیخ؛ چشم‌انداز پایان جنگ غزه

جنگ اسرائیل علیه غزه پس از دو سال به یکی از طولانی‌ترین و ویرانگرترین منازعات تاریخ مناقشه اسرائیل و فلسطین تبدیل شد. ده‌ها هزار کشته، میلیون‌ها آواره و ویرانی کامل زیرساخت‌های غزه حاصل این نبرد بوده است. تلاش‌ها برای آتش‌بس پی‌درپی شکست خورد و اختلافات بر سر گروگان‌ها، مرزها و اداره غزه ادامه یافت. در میانه سال ۲۰۲۵، با گسترش تنش‌ها به لبنان و یمن، ضرورت یک توافق جامع آشکار شد. در این شرایط، نشست صلح شرم‌الشیخ در روز ۱۳ اکتبر ۲۰۲۵ با حضور دونالد ترامپ و عبدالفتاح السیسی نقطه عطفی در مسیر صلح به شمار رفت.

این نشست حاصل ماه‌ها دیپلماسی فشرده پس از شکست آتش‌بس ماه ژانویه ۲۰۲۵ بود. مصر با هماهنگی آمریکا نقش اصلی میانجی را ایفا کرد و قطر و ترکیه با بهره‌گیری از ارتباطات خود با حماس، کانال‌های غیرمستقیم گفت‌وگو را گشودند. در روز ۹ اکتبر ۲۰۲۵، اسرائیل و حماس در شرم‌الشیخ توافق مرحله نخست را امضا کردند که شامل عقب‌نشینی تدریجی نیروهای اسرائیلی، تبادل گسترده اسرا و گشودن مسیرهای انسانی به غزه بود. ترامپ با دیپلماسی شخصی و رفت‌و‌آمدهای متعدد نقشی تعیین‌کننده در پیشبرد این روند داشت. السیسی این نشست را تلاشی تاریخی برای بستن فصلی دردناک و گشودن عصری تازه از صلح توصیف کرد.

در مرحله نخست، حماس بیست گروگان اسرائیلی را آزاد کرد و اسرائیل بیش از ۱۹۰۰ زندانی فلسطینی را رها ساخت. پخش تصاویر این تبادل در شهرهای اسرائیل و فلسطین موجی از امید آفرید، اما تحلیل‌گران هشدار دادند که این آتش‌بس شکننده و آغاز مسیری دشوار است. نشست شرم‌الشیخ با حضور بیش از بیست رهبر جهانی از جمله محمود عباس، امیر قطر و رجب طیب اردوغان برگزار شد و با ریاست مشترک ترامپ و السیسی، چارچوب توافق روز ۹ اکتبر را به طرحی جامع‌تر بسط داد. محور این طرح، برنامه بیست‌ماده‌ای ترامپ برای صلح غزه بود که در روز ۲۹ سپتامبر اعلام شد و بر خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی، خلع سلاح حماس، تشکیل اداره انتقالی بین‌المللی برای بازسازی غزه و ایجاد مسیر مشروط برای تعیین سرنوشت فلسطینیان تأکید داشت.

در کنار آن، عربستان با رویکردی متعادل، در چارچوب ابتکار مشترک با فرانسه خواستار به‌رسمیت‌شناختن کشور فلسطین در سازمان ملل شد. ترامپ در کنفرانس خبری پس از امضا از تلاش‌های محمد بن سلمان تمجید کرد. او این نشست را هم پیروزی شخصی و هم قمار دیپلماتیک دانست. حتی منتقدانش نیز اذعان داشتند که آتش‌بس به‌دست‌آمده «توافق او» بوده است. با این حال، غیبت حماس و بنیامین نتانیاهو، پرسش‌هایی درباره فراگیری توافق ایجاد کرد. تردیدها درباره خلع سلاح حماس، جدول خروج نیروهای اسرائیلی و شیوه اداره غزه باقی ماند. گزارش‌هایی از درگیری‌های محدود در مرز و حملات هوایی پس از نشست، شکنندگی آتش‌بس را نشان داد.

حماس خلع سلاح را منوط به تضمین‌های بین‌المللی برای عدم اشغال مجدد دانسته و اسرائیل نیز از تعهد به خروج کامل خودداری می‌کند. در عرصه داخلی، استقبال گسترده از ترامپ در بیت‌المقدس در مقابل انتقاد از نتانیاهو، تغییر فضای سیاسی اسرائیل را آشکار کرد. برخی تحلیل‌گران سعودی معتقدند ترامپ در صورت پیشبرد راه‌حل دو‌دولتی می‌تواند اعتبار جهانی آمریکا را بازگرداند. نشست شرم‌الشیخ نمادی از بازگشت سیاست «اول آمریکا» به‌عنوان میانجی فعال صلح بود، اما پایداری آن به نظارت واقعی بر خلع سلاح، شفافیت در بازسازی و آشتی سیاسی فلسطینیان بستگی دارد. این نشست توقفی موقت در جنگی ویرانگر است که در صورت وفاداری به تعهدات، می‌تواند آغازگر عصر تازه‌ای از دیپلماسی منطقه‌ای باشد؛ در غیر این صورت، تنها فصلی گذرا در تراژدی ناتمام غزه خواهد بود./ منبع