فرانسه مکرون می‌تواند قدرتی معتبر در هند-پاسیفیک باشد؟

امانوئل مکرون، رییس‌جمهور فرانسه روز جمعه سفر پنج‌روزه خود به جنوب شرق آسیا را با سخنرانی اصلی در گفت‌وگوی شانگری‌لا در سنگاپور به پایان می‌رساند. این سفر که شامل توقف‌هایی در ویتنام و اندونزی بود، از مدت‌ها پیش برنامه‌ریزی شده بود و مکرون در ماه ژانویه در پاریس حضور خود در این رویداد را تأیید کرد. او قصد دارد از این سفر برای تأکید بر جاه‌طلبی‌های فرانسه در منطقه هند-پاسیفیک استفاده کند. این جاه‌طلبی‌ها ابتدا در سال ۲۰۱۹، دو سال پس از آغاز اولین دوره ریاست‌جمهوری مکرون، با انتشار راهبرد هند-پاسیفیک فرانسه، به‌عنوان اولین راهبرد یک کشور اروپایی در این منطقه، بیان شد. برخلاف همسایگانش در اتحادیه اروپا، فرانسه خود را قدرتی بومی در هند-پاسیفیک می‌داند، زیرا هفت سرزمین فرادریایی آن در این منطقه قرار دارند و ۱.۶۵ میلیون شهروند فرانسوی را در خود جای داده‌اند. به همین دلیل، ۹۳ درصد از منطقه اقتصادی انحصاری فرانسه در هند-پاسیفیک واقع شده است. در نقشه هند-پاسیفیک فرانسه، جنوب شرق آسیا بین جزایر تحت حاکمیت فرانسه در اقیانوس هند، مانند لارونیون و اقیانوس پاسیفیک، مانند والیس و فوتونا، قرار دارد.

فرانسه در سال‌های اخیر تأثیر رقابت آمریکا و چین را در منطقه احساس کرده است. از این‌رو، مکرون راهبردی را ترویج می‌دهد که از منطق رقابت قدرت‌های بزرگ اجتناب کرده و بر همکاری با کشورهای هم‌فکر آسیایی تأکید دارد. اگرچه مقامات فرانسوی نگرانی‌هایی درباره سیاست‌های دریایی چین ابراز کرده‌اند، اما از برجسته‌کردن این مسائل در تعامل با شرکای محلی خودداری می‌کنند. این رویکرد، که گاهی «راه سوم» نامیده می‌شود، یادآور سیاست خارجی شارل دوگل در اوج جنگ سرد است، زمانی که فرانسه خود را هم متحد نزدیک آمریکا و هم قدرتی مستقل می‌دانست که می‌توانست با اتحاد جماهیر شوروی و کشورهای غیرمتعهد تعامل کند. امروزه این رویکرد برای کشورهای کوچک و قدرت‌های متوسط در هند-پاسیفیک که مایل به دوری از رقابت واشنگتن و پکن هستند، جذاب است. هند از ابتدا نزدیک‌ترین شریک فرانسه در حمایت از این هدف بوده است. سفر نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، به فرانسه در ماه فوریه نشان‌دهنده پویایی روابط دوجانبه، شامل همکاری دفاعی و پروژه‌های زیرساختی مشترک بود. مکرون همچنین بر اهمیت امارات، که میزبان فرماندهی نیروی دریایی فرانسه برای اقیانوس هند است، تأکید دارد.

در جنوب شرق آسیا، فرانسه روابط خود با اندونزی را در سال‌های اخیر تعمیق بخشیده و سباستین لکورنو، وزیر نیروهای مسلح فرانسه، از «صمیمیت راهبردی قدرتمند» بین دو کشور سخن گفته است. جاکارتا ۴۲ جنگنده رافال از شرکت فرانسوی داسو و دو زیردریایی کلاس اسکورپن از گروه ناوال سفارش داده است. همکاری نظامی فرانسه و سنگاپور نیز شدت یافته و شامل فعالیت‌هایی از تبادلات دریایی تا شراکت در هوش مصنوعی نظامی است. در همین راستا، سفر مکرون به ویتنام در این هفته شامل قراردادهایی برای هواپیماهای ایرباس و ماهواره‌های رصد زمین بود. علاوه بر تعمیق این شراکت‌های دوجانبه، فرانسه به دنبال ایجاد تحرک منطقه‌ای برای راهبرد هند-پاسیفیک خود است. دولت مکرون این کار را با سرمایه‌گذاری در ابزارهای حاکمیت منطقه‌ای انجام می‌دهد. از سال ۲۰۲۰، فرانسه شریک توسعه انجمن ملل آسیای جنوب شرقی (آسه‌آن) و عضو انجمن حاشیه اقیانوس هند بوده و گفت‌وگوهای سه‌جانبه‌ای با هند و امارات، و هند و استرالیا راه‌اندازی کرده است.

این اقدامات نشان‌دهنده جاه‌طلبی‌های فرانسه در هند-پاسیفیک است که مکرون در گفت‌وگوی شانگری‌لا بر آن تأکید خواهد کرد. با این ‌حال، این رویداد برای او فرصتی برای رفع چالش‌های راهبردی هند-پاسیفیک فرانسه، به‌ویژه انسجام پیام آن، خواهد بود. از آنجا که مقامات فرانسوی تأکید دارند رویکردشان از رقابت آمریکا و چین دوری می‌کند، گاهی متهم به ابهام شده‌اند. در ماه آوریل سال ۲۰۲۳، مکرون پس از سفر به چین با اظهار اینکه اروپا نباید در موضوع تایوان «وابسته» آمریکا باشد، جنجالی به پا کرد. این اظهارنظر، هرچند در اصل تغییری در موضع فرانسه درباره تایوان ایجاد نکرد، اما به دلیل زمینه سفر به چین، انتقادهایی در آمریکا و اروپا به دنبال داشت. فرانسه همچنین با اتهام استانداردهای دوگانه در تأکید بر نظم مبتنی بر قوانین مواجه است. مکرون از کشورهای آسیایی برای حمایت از اوکراین در برابر روسیه، که تهاجم سال ۲۰۲۲ را «جنگ امپریالیستی» خواند، درخواست حمایت کرده و کشورهای بی‌طرف را به «همدستی» متهم کرده است. بااین‌حال، برای بسیاری از رهبران آسیایی، این موضع در مقایسه با عدم تمایل فرانسه به اعمال تحریم‌ها در قبال جنگ اسرائیل در غزه، ناسازگار به نظر می‌رسد. با ادامه اشغال نظامی کامل سرزمین فلسطین توسط اسرائیل، انتظار می‌رود مکرون موضع فرانسه را در این زمینه روشن کند.

در نهایت، مکرون باید به تردیدهای آسیایی‌هایی که جاه‌طلبی‌های فرانسه در هند-پاسیفیک را فاقد قدرت اجرایی می‌دانند، پاسخ دهد. دیپلمات‌های فرانسوی در ترویج ابتکارات منطقه‌ای خستگی‌ناپذیرند، اما ناظران به شکاف بین اهداف سیاسی بلندپروازانه و توانایی‌های نظامی محدود اشاره دارند. سه پایگاه دریایی فرانسه در هند-پاسیفیک ناوگان کوچکی دارند که در صورت بحران بزرگ نیاز به حمایت بیش‌تری خواهند داشت. پاریس برای رفع این کمبود، سیزده میلیارد یورو (۱۴.۷ میلیارد دلار) برای تقویت حضور نظامی منطقه‌ای خود در پنج سال آینده تعهد کرده است. همکاری بیش‌تر با شرکای اروپایی مانند انگلیس و آلمان نیز راه‌حلی دیگر است. مکرون در سخنرانی خود در گفت‌وگوی شانگری‌لا همه موانع راهبرد هند-پاسیفیک فرانسه را برطرف نخواهد کرد، اما در حالی که به فصل پایانی ریاست‌جمهوری خود نزدیک می‌شود، بی‌تردید مشتاق است این راهبرد را در مسیر درست نگه دارد و میراث خود را شکل دهد./ منبع