جهانی‌سازی می‌تواند از جنگ تجاری آمریکا جان سالم به در ببرد

با اجرایی‌شدن تعرفه‌های گسترده دولت آمریکا در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، بسیاری تصور می‌کنند جهانی‌شدن در حال عقب‌نشینی است و دوره‌ای تازه از حمایت‌گرایی، فروپاشی زنجیره‌های تامین و بازگشت تولید به داخل آغاز شده است. با این حال، شواهد موجود نشان می‌دهد که این دیدگاه بیش از حد بدبینانه است.

اگرچه آمریکا بنیان‌گذار نظام تجارت چندجانبه و بزرگ‌ترین بازار مصرفی جهان است، اما نمی‌تواند به‌تنهایی روند پیوستگی اقتصادی جهانی را معکوس کند. مزایای فراوان تجارت مبتنی بر مزیت نسبی و حمل‌و‌نقل ارزان‌قیمت کالاها، همچنان برای بسیاری از کشورها جذاب باقی مانده است. حتی با وجود گرایش آمریکا به خودکفایی و رفتار غیرقابل پیش‌بینی آن در تجارت جهانی، بسیاری دیگر از کشورها همچنان به تجارت پایبند هستند.

به‌گفته مدیرعامل شرکت مرسک، به‌رغم همه صحبت‌ها درباره «واژگونی جهانی‌شدن»، در دو سال و نیم گذشته شتاب‌گیری تازه‌ای در تجارت جهانی دیده می‌شود، به‌ویژه با موفقیت تجاری شرکت‌های چینی که سهم خود را در بازار جهانی افزایش داده‌اند. شرکت مرسک همچنین از افزایش تقاضا برای حمل‌‌ونقل خارج از آمریکا خبر داده و پیش‌بینی کرده حجم جهانی کانتینرها در سال جاری تا چهار درصد رشد کند.

اگرچه صادرات چین به آمریکا از زمان اعلام تعرفه‌ها کاهش دو رقمی داشته، اما این کشور توانسته با افزایش صادرات به سایر نقاط جهان، این کاهش را جبران کند. گزارش گروه سرمایه‌گذاری دی‌دبلیواس نشان می‌دهد که چین در حال تغییر بنیادین در جهت‌گیری تجاری خود است، به‌گونه‌ای که از وابستگی به بازار آمریکا فاصله گرفته و حضور گسترده‌تری در مناطق دیگر مانند غرب‌آسیا و آفریقا پیدا کرده است. این تغییر نه‌تنها واکنشی مقطعی نیست، بلکه روندی ساختاری و بلندمدت به‌شمار می‌رود.

داده‌های شرکت دی‌اچ‌ال نیز چنین روندی را تایید می‌کنند. در حالی که محموله‌های سریع‌السیر به آمریکا در سه‌ماهه دوم سال ۳۱ درصد کاهش یافته، تحویل کالا به آسیا دو درصد و به غرب‌آسیا و آفریقا هشت درصد افزایش یافته است. مدیر مالی دی‌اچ‌ال تاکید کرده که تجارت جهانی راه خود را پیدا می‌کند و مسیرهای تازه‌ای برای رشد و توسعه باز می‌شود. مدیر آسیایی این شرکت حتی از جهانی‌شدن به‌عنوان پدیده‌ای «بزرگ‌تر از آن که شکست بخورد» یاد کرده است.

البته برخی افراد از تاثیرات منفی سیاست‌های تجاری آمریکا غافل نمی‌مانند. این سیاست‌ها موجب افزایش هزینه‌های مصرف‌کنندگان، کاهش رقابت، کندی رشد اقتصادی و کاهش سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین ممکن است به توقف برخی مزایای راهبرد «چین+۱» منجر شود؛ راهبردی که شرکت‌ها از طریق آن به‌دنبال تنوع در منابع تولید در کشورهای جنوب‌شرق آسیا بودند. به‌علاوه، اگر صادرات چین از آمریکا به بازارهای نوظهور منتقل شود، ممکن است کشورها برای حمایت از صنایع داخلی خود تعرفه‌هایی وضع کنند.

با این حال، چین با سهمی بیش از ۳۰ درصدی از تولید کالاهای جهانی، به‌ویژه در فناوری‌های کربن‌زدایی، جایگاه مهمی در اقتصاد جهانی دارد. بسیاری از کشورهای جنوب جهانی همچنان واردات خودروهای ارزان و با کیفیت چین را ادامه می‌دهند، حتی در حالی که آمریکا و اروپا در تلاش برای محدودکردن واردات از این کشور هستند.

باید به‌خاطر داشت که بخش عمده‌ای از تجارت جهانی اصلاً شامل آمریکا نمی‌شود. مسیرهای تجاری درون آسیا و بین آسیا و غرب‌آسیا از سریع‌ترین مسیرهای در حال رشد هستند. مدیرعامل بانک اچ‌اس‌بی‌سی نیز تاکید کرده جهانی‌شدن همچنان زنده است، هرچند شکلی متفاوت به خود گرفته است. بانک استاندارد چارترد که عمدتاً در آسیا و غرب‌آسیا فعال است، از افزایش متنوع‌سازی زنجیره‌ تامین و تولید توسط مشتریان خود خبر داده است.

بر اساس مطالعه دی‌اچ‌ال، تنها بیست درصد از تولید جهانی به کشورهای دیگر صادر می‌شود، که نشان می‌دهد ظرفیت استفاده‌نشده زیادی در تجارت بین‌الملل وجود دارد. یک پژوهشگر ارشد در مدرسه کسب‌وکار استرن دانشگاه نیویورک می‌گوید که رشد تجارت جهانی تاکنون بسیار مقاوم بوده و حتی واکنش‌های تلافی‌جویانه گسترده‌ای نسبت به تعرفه‌های آمریکا صورت نگرفته است. این نشان می‌دهد که کشورها همچنان از مزایای تجارت بهره‌مند می‌شوند و علاقه‌ای به ترک آن ندارند.

در نتیجه، اقدامات حمایت‌گرایانه آمریکا ممکن است به‌جای متوقف‌کردن تجارت، شرکای تجاری را به سمت بازارهای جایگزین سوق دهد. در همین راستا، هند و برزیل پس از اعمال تعرفه‌های آمریکا، برنامه‌هایی برای تقویت روابط تجاری خود اعلام کرده‌اند. اتحادیه اروپا نیز پس از توافق تجاری با بلوک مرکوسور، باید برای تصویب و اجرای آن اقدام کند.

در نهایت، اگرچه زنجیره‌های تامین دچار تحول شده‌اند و روابط آمریکا و چین رو به گسست گذاشته‌اند، این به‌معنای پایان جهانی‌شدن نیست. بلکه ممکن است جهان وارد مرحله‌ای تازه شود که در آن آمریکا عقب‌نشینی می‌کند، چین سرمایه‌گذاری در خارج را افزایش می‌دهد و سایر کشورها روابط تجاری دوجانبه خود را گسترش می‌دهند./ منبع