بریکس‌پلاس؛ وزنه‌ای معتبر در برابر هژمونی غرب

گروه بریکس، متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی، از سال ۲۰۰۹ به‌عنوان سازمانی بین‌دولتی برای همکاری اقتصادی کشورهای با درآمد متوسط و نوظهور فعالیت می‌کند. با گسترش به بریکس‌پلاس، کشورهایی مانند ایران، امارات و اندونزی به آن پیوسته‌اند تا اقتصادهای پویا و بازارهای بزرگ را در فضایی بدون یک‌جانبه‌گرایی تقویت کنند. اجلاس بعدی این گروه در ماه جولای سال ۲۰۲۵ در ریودوژانیرو برگزار خواهد شد و بر همکاری سیاسی-اقتصادی، حاکمیت هوش مصنوعی و تقویت صلح و امنیت چندجانبه تمرکز دارد. بریکس‌پلاس به‌عنوان وزنه‌ای مقابل هژمونی اقتصادی غرب، در برابر تحریم‌های یک‌جانبه علیه کشورهایی مانند ایران و روسیه، استفاده ابزاری از دلار علیه چین و سیاست‌های تشدیدکننده در مناقشاتی مانند غزه، اوکراین و تنش‌های ایران و رژیم صهیونیستی مقاومت کرده است. این گروه همچنین خواستار توقف اقدامات اسرائیل در فلسطین و محکومیت حملات علیه اعضای خود مانند ایران است.

از نظر اقتصادی، بریکس‌پلاس با شمولیت چهل درصد تجارت جهانی و ۳۶ درصد تولید ناخالص داخلی (به‌لحاظ برابری قدرت خرید)، از اتحادیه اروپا و گروه هفت پیشی گرفته است. این گروه، ۳۰ درصد تولید نفت جهان را تأمین می‌کند و کشورهایی مانند ایران دارای ذخایر عظیم نفتی هستند. در کشاورزی، بریکس‌پلاس ۴۲ درصد گندم، ۵۲ درصد برنج و ۴۶ درصد سویای جهان را تولید می‌کند و در خودکفایی غذایی موفق است. حدود ۶۰ نهاد در این گروه، از جمله ترتیبات ذخیره اضطراری و بانک توسعه جدید، ایجاد شده‌اند که به ترتیب نقدینگی در بحران‌های مالی و حمایت از پروژه‌های عمومی و خصوصی را فراهم می‌کنند. این نهادها جایگزینی برای مؤسسات مالی غربی هستند که به بدهی‌های ملی و محدودیت توسعه محلی دامن زده‌اند.

بریکس‌پلاس با کاهش وابستگی به دلار، به استقلال مالی می‌اندیشد. لوئیز ایناسیو لولا داسیلوا، رئیس‌جمهور برزیل، معاملات دلاری را زیر سؤال برده و تجارت با ارزهای محلی مانند یوآن و ریال ایران را پیشنهاد کرده است. این دیدگاه با انتشار اوراق قرضه توسط بانک بریکس به راند آفریقای جنوبی و افزایش استفاده از یوآن در تجارت چین (شانزده درصد درآمد صادراتی) به واقعیت پیوسته است. گسترش غیرسیاسی بریکس‌پلاس با پیوستن کشورهایی مانند آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان و امارات در سال ۲۰۲۳، نفوذ آن را افزایش داده و نشان‌دهنده پذیرش تنوع در نظام‌های حکومتی و ایدئولوژی‌هاست که با هدف چین و روسیه برای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا هم‌راستاست.

در مسئله فلسطین، حمایت بی‌قیدوشرط آمریکا از رژیم صهیونیستی، فلسطینیان را به بریکس‌پلاس متمایل کرده است. این گروه از راه‌حل دو کشوری حمایت می‌کند و برخلاف سیاست‌های دولت ترامپ، که تهدیداتی علیه ایران و پیشنهادهای آتش‌بس غیرقابل‌قبول ارائه می‌داد، خواستار استقلال فلسطین است. چین و روسیه از آشتی داخلی فلسطین حمایت کرده‌اند و رهبران بریکس در اجلاس سال ۲۰۲۴ در کازان بر تشکیل دولت فلسطینی تأکید کردند. ارتباط نزدیک‌تر فلسطین با بریکس‌پلاس، با حمایت کشورهایی مانند آفریقای جنوبی که علیه رژیم نتانیاهو در دیوان بین‌المللی دادگستری شکایت کرده، به سود دیپلماتیک و اقتصادی فلسطین است. اجلاس ماه جولای سال ۲۰۲۵ در ریو، نقش بریکس‌پلاس را به‌عنوان وزنه‌ای معتبر علیه هژمونی غرب تقویت خواهد کرد./ منبع