راهبردهای اتحادیه اروپا در میانه تنش ایران و اسرائیل

درگیری بین ایران و اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵ با حملات رژیم صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای این کشور، پاسخ موشکی جمهوری اسلامی و حملات آمریکا تشدید شد و با آتش‌بسی در روز ۲۴ ژوئن پایان یافت. این درگیری تنش‌های منطقه‌ای و جهانی را افزایش داد و اتحادیه اروپا را واداشت تا در نقش خود بازنگری کند، هرچند تحت سایه نفوذ آمریکا قرار داشت. پس از حملات اسرائیل در روز ۱۳ ژوئن و پاسخ موشکی ایران، بروکسل خواستار خویشتن‌داری شد. نماینده عالی اتحادیه اروپا در روز ۱۴ ژوئن از تشدید خطرناک درگیری ابراز نگرانی کرد، از امنیت اسرائیل حمایت نمود و از همه طرف‌ها خواست از اقداماتی مانند ایجاد خطر نشت رادیواکتیو که می‌تواند به جنگ گسترده‌تر منجر شود، خودداری کنند.

اتحادیه اروپا، به‌رغم نقش ثانویه در کنار دولت ترامپ، تلاش کرد بستری برای کاهش تنش فراهم کند. اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، از آتش‌بس مورد حمایت ترامپ به‌عنوان گامی برای بازگرداندن ثبات استقبال کرد و تأکید نمود که بحران هسته‌ای ایران تنها از طریق مذاکره حل می‌شود. اتحادیه اروپا از سیاست غنی‌سازی صفر در خاک ایران حمایت کرد، اما خواستار راه‌حلی دیپلماتیک جامع شد که شامل برنامه موشکی و پهپادی جمهوری اسلامی و سیاست منطقه‌ای آن [هم] باشد. این موضع به معنای حمایت از راه‌حل نظامی نیست، بلکه بر دیپلماسی بلندمدت تأکید دارد.

بیانیه شورای اروپا در روز ۲۶ ژوئن بر تعهد به صلح، امنیت و ثبات در غرب‌آسیا، توقف خصومت‌ها و رعایت قوانین بین‌المللی تأکید کرد و با توجه به نقض مفاد برجام توسط ایران، خواستار عدم دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای و پایبندی به تعهدات معاهده عدم اشاعه هسته‌ای شد. نخست‌وزیر انگلیس اعلام کرد که تحریم‌های بازگشت‌پذیر علیه جمهوری اسلامی در دست بررسی است، اما عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، هشدار داد که این اقدام نقش اروپا در پرونده هسته‌ای ایران را برای همیشه از بین می‌برد. وزرای خارجه اروپا خواستار مذاکرات بعدی شدند، که با استراتژی ایران برای ایجاد شکاف در بلوک غرب همخوان است. امانوئل مکرون و فون در لاین از خویشتنداری و حق دفاع اسرائیل حمایت کردند، اما اتحادیه اروپا در جریان جنگ دوازده‌روزه احساس طردشدگی داشت، زیرا آمریکا نقش اصلی را در بمباران و اعلام آتش‌بس ایفا کرد.

ژان نوئل بارو، وزیر خارجه فرانسه، نیز در روز ۲۲ ژوئن نگرانی خود را ابراز کرد، در حالی که بوریس پیستوریوس، همتای آلمانی او، حملات آمریکا را مثبت دانست و گفت تهدید بزرگی رفع شده است. صدراعظم آلمان نیز در حاشیه اجلاس گروه هفت اظهار داشت که اسرائیل کار کثیف مهار تهدید هسته‌ای ایران را انجام می‌دهد. موضع آلمانی حامی اسرائیل با رویکرد متعادل‌تر فرانسه و لحن انتقادی انگلیس در تضاد است و مانع انسجام اتحادیه اروپا شد.

در روز ۲۰ ژوئن، وزرای خارجه سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان، انگلیس) و کایا کالاس با عراقچی در ژنو دیدار کردند تا از جنگ طولانی جلوگیری و دیپلماسی هسته‌ای را احیا کنند، اما ناهماهنگی با آمریکا، به‌ویژه دولت ترامپ، تلاش‌های اروپا را تضعیف کرد. تصمیم ایران برای جلوگیری از بازرسی‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چشم‌انداز توافق هسته‌ای مبتنی بر راستی‌آزمایی را پیچیده کرده است. با این حال، اتحادیه اروپا می‌تواند نقش میانجی ایفا کند، به‌ویژه اگر مسئله سازوکار بازگشت تحریم‌ها که در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود، حل شود./ منبع