چگونه کارزار ضد‌بریکس ترامپ به این بلوک معنا و قدرت تازه‌ای می‌دهد

بازگشت دونالد ترامپ به قدرت با شعار «اول آمریکا» بار دیگر منجر به رویارویی مستقیم او با بریکس شده است. ترامپ با تهدید به اعمال تعرفه‌های تنبیهی و فشار بر کشورهایی که به‌دنبال تضعیف دلار یا ایجاد جایگزین برای آن هستند، عملاً این بلوک را به هدف اصلی سیاست خارجی خود بدل ساخته است. او حتی تهدید کرده است که هر کشوری را که از «سیاست‌های ضدآمریکایی» بریکس حمایت کند با ۱۰ درصد تعرفه‌ اضافی مجازات خواهد کرد.

اما برخلاف انتظار ترامپ، این سیاست‌ها شکاف درونی بریکس را عمیق‌تر نکرده بلکه موجب همگرایی بیشتر اعضا شده است. نمونه بارز این روند هند است؛ کشوری که واشنگتن آن را برای مهار چین حیاتی می‌داند. با این حال، اقدامات ترامپ نظیر دعوت از فرمانده ارتش پاکستان به کاخ سفید یا اعمال تعرفه‌های سنگین بر صادرات هند و مسئله خرید نفت روسیه، اعتماد دهلی نو به آمریکا را خدشه‌دار کرده است.

روسیه نیز در روابط با ترامپ وضعیت مشابهی دارد. هرچند او خود را میانجی بالقوه‌ای در بحران اوکراین معرفی می‌کند، اما لفاظی‌های هسته‌ای‌اش و استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای در مناطق حساس موجب افزایش تنش شده است. واکنش مسکو نیز لغو تعهد به عدم استقرار موشک‌های میان‌برد بود. نشست او با پوتین در آلاسکا نیز به‌دلیل اختلافات ساختاری در موضوعات اوکراین و امنیت اروپا بعید است به راه‌حل اساسی منجر شود.

ترامپ همچنین آفریقای جنوبی و برزیل را هدف قرار داده است. او با وضع تعرفه‌های سنگین، قطع کمک‌های مالی و تحریم دیپلماتیک، این کشورها را تحت فشار قرار داده است. به‌عنوان مثال، او تهدید کرده که به‌دلیل نارضایتی از سیاست‌های ارضی در آفریقای جنوبی و شکایت این کشور علیه اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری، در اجلاس گروه ۲۰ در ژوهانسبورگ شرکت نخواهد کرد. در مورد برزیل نیز، تعرفه پنجاه‌درصدی بر صادرات این کشور به‌دلیل برخورد لولا با بولسونارو نشانه‌ای از خصومت فراگیر دولت ترامپ است.

چین همچنان اصلی‌ترین هدف کارزار ترامپ محسوب می‌شود. با وجود تلاش‌های مکرر برای مذاکره مستقیم با شی جین‌پینگ و سفر هیئت‌های اقتصادی آمریکایی به استکهلم، سیاست تعرفه‌ای او نه‌تنها چین را منزوی نکرده است، که تصویر این کشور را به‌عنوان رهبر مقاومت در برابر فشارهای اقتصادی آمریکا تقویت کرده است. حتی اعضای تازه‌وارد بریکس مانند اندونزی و ویتنام نیز از تهدید تعرفه‌های سنگین در امان نمانده‌اند.

به این ترتیب، سیاست‌های تهاجمی ترامپ بیش از آنکه بریکس را تضعیف کند، آن را به بلوکی واقعی و منسجم بدل کرده است؛ بلوکی که نه صرفاً نمادین، بلکه یک جایگزین عملی برای نهادهای غربی است. ابتکارهای بریکس در کاهش وابستگی به دلار و گسترش همکاری‌های جنوب–جنوب اکنون بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته‌اند.

رویکرد ترامپ بیش از آنکه راهبردی باشد، واکنشی و فاقد چارچوب منسجم است. تلاش او برای منزوی‌کردن چین با تنبیه هم‌زمان هند، برزیل و آفریقای جنوبی نتیجه‌ای جز تقویت چندقطبی‌گرایی ندارد. هر اقدام تحریمی یا تهدید تعرفه‌ای از سوی آمریکا عملاً دلیل تازه‌ای برای تقویت انسجام بریکس فراهم می‌آورد و همین امر، معنا و قدرت جدیدی به این بلوک بخشیده است./ منبع