موشک‌های کروز؛ حال و آینده جنگ‌ها

در دو سال گذشته، دو روایت متفاوت درباره آینده جنگ‌ها مطرح شده است. از یک سو، استفاده از پهپادها و توپخانه به عنوان راهبردی جدید مورد توجه قرار گرفته است، و از سوی دیگر، جنگ ایران و اسرائیل در ماه ژوئن ۲۰۲۵ این دیدگاه را زنده کرد که جنگنده‌های رادارگریز (استلت) آینده جنگ‌ها را شکل خواهند داد. با این حال، این دو دیدگاه به طور کامل نتواسته‌اند موشک‌های کروز را که از نظر عملکرد و هزینه بسیار مؤثر هستند، کنار بزنند.

در زمستان ۲۰۲۲، حمله روسیه به اوکراین با استفاده از توپخانه، سلاح‌های سنگین پیاده‌نظام، به‌ویژه موشک‌های دوش به دوش و جاولین و ناکارآمدی نیروهای روسی متوقف شد. با گذشت زمان و کمبود سلاح‌های گران‌قیمت، علاقه‌مندان به پهپادها، اقدام به توسعه پهپادهای مسلح کردند. اگرچه در دهه ۲۰۱۰ این فناوری توسط داعش آغاز شد، این علاقه‌مندان توانستند پهپادهای تک‌استفاده و چندمنظوره‌ای بسازند که در سال ۲۰۲۵، پهپادها بیشترین تلفات را در جنگ‌های زمینی و دریایی ایجاد کردند و حتی از مرزهای اوکراین برای حمله به ناوگان بمب‌افکن‌های راهبردی روسیه استفاده شد. با این حال، استفاده از سلاح‌های سنتی به عنوان یک رویکرد منسوخ شده به نظر می‌رسید و پهپادها به عنوان آینده جنگ‌ها مطرح شدند.

در مقابل، کارزار هوایی اسرائیل روایت مخالفی را به نمایش گذاشت. حملات سریع و دقیق در اوایل درگیری‌ها همراه با جنگنده‌های اف-۳۵ رادارگریز این امکان را به اسرائیل داد که بدون مقابله بر فراز ایران پرواز کند. نیروهای ویژه اسرائیلی بدون هیچ گونه مانعی به اهداف نظامی ایران حمله کردند و توانایی ایران برای ادامه جنگ به شدت آسیب دید. در این جنگ، اسرائیل و متحدانش از دفاع‌های موشکی پیشرفته و حملات هوایی برای مقابله با موشک‌های بالستیک ایران استفاده کردند. این درگیری به سرعت پس از آسیب دیدن تأسیسات هسته‌ای ایران توسط بمب‌افکن‌های رادارگریز B-2 آمریکا پایان یافت.

با این حال، هیچ‌یک از این دو روایت به طور کامل آینده جنگ‌ها را به تصویر نمی‌کشد. از جمله قابلیت‌هایی که در تمامی درگیری‌ها از سال ۱۹۹۰ تاکنون مهم بوده‌اند، موشک‌های کروز با ارتفاع پایین و به تبع آن، پهپادهای حمله‌کننده با ارتفاع پایین هستند. اکثر درگیری‌های نظامی آمریکا با حملات موشکی کروز با ارتفاع پایین آغاز شده‌اند که معروف‌ترین آن‌ها موشک تامهاک است. این موشک‌ها با وجود هزینه بالا، توانسته‌اند دفاع‌های هوایی، فرماندهی و کنترل و سایر اهداف حیاتی را از کار بیندازند و زمینه را برای سایر حملات فراهم کنند.

موشک‌های کروز با پرواز در ارتفاع پایین به راحتی از دید رادار دشمن پنهان می‌مانند و از حملات پدافند‌های هوایی که معمولاً نیاز به دید مستقیم به هدف دارند، جان سالم به در می‌برند. وسعت کشورها و نیاز به تعداد زیادی سیستم پدافند هوایی برای پوشش حتی کشورهای کوچک، باعث می‌شود این موشک‌ها به طرز شگفت‌انگیزی از لحاظ جغرافیایی و فیزیکی قابلیت بقا بیشتری نسبت به دیگر گزینه‌ها داشته باشند. این ویژگی‌های جغرافیایی به همراه برد بلند این موشک‌ها باعث شده تا این نوع سلاح‌ها موفق‌تر از هر جایگزینی باشند.

کشورهایی مانند ایالات متحده، انگلیس، فرانسه و روسیه در درگیری‌های مختلف از موشک‌های کروز برای آماده‌سازی عملیات‌های بعدی استفاده کرده‌اند. به دلیل هزینه بالای موشک‌های کروز، گزینه‌های ارزان‌تر اما کندتری مانند موشک‌های هارپی اسرائیلی، شهدای ایرانی و FP-1 اوکراینی به همین نقش پرداخته‌اند. این سلاح‌ها که معمولاً به عنوان پهپادهای حمله‌کننده یک‌طرفه شناخته می‌شوند، اساساً تفاوتی با موشک‌های کروز سریع‌تر ندارند. در درگیری‌های ایران و اسرائیل، روسیه و اوکراین و همچنین آذربایجان و ارمنستان، موشک‌های کروز با ارتفاع پایین و پهپادهای حمله‌کننده آسیب‌های شدیدی به اهداف نظامی و زیرساخت‌های حیاتی وارد کرده‌اند. این سلاح‌ها به مدت ۳۵ سال در درگیری‌های مختلف توانسته‌اند پدافند‌های هوایی، فرماندهی و کنترل، انبارهای مهمات و زیرساخت‌هایی مانند تأسیسات انرژی و پالایشگاه‌های نفتی را نابود کنند.

حتی بهترین دفاع‌ها نیز نتوانسته‌اند این تهدید را متوقف کنند. هر چه کشور بزرگ‌تر باشد، کمتر قابل دفاع است. جغرافیا و فیزیک در کنار این سلاح‌ها قرار دارند و دلیل اصلی سرمایه‌گذاری آمریکا، روسیه و چین در موشک‌های کروز پرتاب‌شده از زیردریایی‌ها همین است؛ چرا که عنصر غافلگیری که زیردریایی‌ها به این موشک‌ها می‌دهند، آن‌ها را به یک بازدارنده نیرومند تبدیل می‌کند. شروع حملات در اوایل یک درگیری این امکان را برای کشور مهاجم فراهم می‌کند که با توجه به شرایط، به روش‌های مختلفی عمل کند، از جمله حمله‌های زمینی، نبرد پهپادی، حملات هوایی و یا حتی بدون هیچگونه اقدام نظامی بیشتر. با توجه به کاهش سریع هزینه‌ها و پایین بودن موانع تولید و دسترسی به موشک‌های کروز، این مزیت‌ها در آینده اهمیت بیشتری خواهند یافت.

در نهایت، موشک‌های کروز با ارتفاع پایین و پهپادهای حمله‌کننده به عنوان اولین ضربه در جنگ‌ها باقی خواهند ماند و ترکیب بقا، موفقیت و هزینه‌اثربخشی آن‌ها موجب خواهد شد که این سلاح‌ها همچنان اولین گزینه برای حملات اولیه کشورهای بزرگ نظامی باشند./ منبع