ایران در آستانه بازگشت به غنی‌سازی سوخت هسته‌ای

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در مصاحبه‌ای اعلام کرد که ایران می‌تواند ظرف چند ماه بار دیگر غنی‌سازی اورانیوم را از سر گیرد؛ این در حالی است که دولت ترامپ مدعی شده تأسیسات هسته‌ای ایران به‌طور کامل نابود شده و تهران دیگر تمایلی به پیگیری برنامه هسته‌ای خود ندارد. گروسی تأکید کرد که تخریب‌ها شدید بوده‌اند، اما نه کامل. این ارزیابی با گزارش‌های اطلاعاتی برخی کشورهای اروپایی و همچنین ارزیابی اولیه آژانس اطلاعات دفاعی آمریکا هم‌راستا است که می‌گوید حملات هوایی تنها چند ماه برنامه هسته‌ای ایران را به عقب انداخته‌اند.

گرچه بیش از هجده هزار سانتریفیوژ ایران در سایت‌های زیرزمینی مورد هدف قرار گرفته‌اند، اما مهم‌ترین آسیب شاید تخریب تأسیساتی بوده باشد که برای تبدیل اورانیوم غنی‌شده به فلز استفاده می‌شده است، مانند یک آزمایشگاه در حال ساخت در اصفهان. بازسازی چنین قابلیت‌هایی ممکن است سال‌ها طول بکشد. با این حال، آژانس هشدار داده که بسته به تصمیم ایران برای اخراج بازرسان یا ادامه فعالیت‌های آشکار، امکان از سرگیری مجدد فعالیت‌ها وجود دارد.

ترامپ در مصاحبه‌های اخیر خود همچنان تأکید دارد که ایران برنامه هسته‌ای خود را رها کرده است و حملات هوایی به‌گونه‌ای «ویرانگر» بوده‌اند که تهران از ادامه مسیر بازمانده است. او رسانه‌هایی را که به گزارش‌های اطلاعاتی درباره تداوم توانایی هسته‌ای ایران اشاره کرده‌اند، تهدید به پیگرد قانونی کرده و خواستار افشای منابع اطلاعاتی آنان شده است. وی همچنین ادعاهای اطلاعاتی درباره انتقال ذخایر اورانیوم به مکان‌های جدید را رد کرده و آن را «بسیار دشوار» توصیف کرده، درحالی‌که گزارش‌های آژانس نشان می‌دهند این مواد در کانتینرهایی قابل جابه‌جایی ذخیره شده‌اند.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی احتمال داده که ایران بخشی از ذخایر خود را پیش از حمله به مناطق محافظت‌شده منتقل کرده باشد و تصاویر ماهواره‌ای نیز نشان‌دهنده فعالیت وسایل نقلیه در نزدیکی تأسیسات اصفهان پیش از حمله هستند. اگرچه ترامپ مدعی است که ایران دیگر به دنبال بمب هسته‌ای نیست، اما ارزیابی‌های اطلاعاتی آمریکا پیش از حمله نشان می‌داد که ایران هنوز تصمیم قطعی برای ساخت بمب نگرفته اما در آستانه توانمندی برای این کار قرار دارد.

در همین حال، ترامپ اظهار علاقه کرده که مذاکرات جدیدی با ایران آغاز کند و در صورت پذیرش شروطی نظیر توقف کامل غنی‌سازی و نظارت کامل آژانس، تحریم‌ها را لغو نماید. اگرچه او در روزهای اخیر موضع‌گیری‌های متناقضی درباره ادامه مذاکرات داشته، اما به نظر می‌رسد که برای جلوگیری از بازگشت ایران به مسیر غنی‌سازی، به نوعی توافق دیپلماتیک نیاز دارد.

جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی دولت بایدن، در سخنرانی‌ای در «جشنواره اندیشه آسپن» اعلام کرد که بدون دریافت ارزیابی کامل و بدون جانب‌داری سیاسی از وضعیت تأسیسات ایران نمی‌توان تصمیم‌گیری کرد. او اذعان داشت که ایران هنوز سانتریفیوژ و ذخایر اورانیوم غنی‌شده را در اختیار دارد و اگر تصمیم به حرکت سریع نظامی بگیرد، می‌تواند ظرف یک سال به تولید بمب نزدیک شود.

این وضعیت، دولت آمریکا را در موقعیتی دشوار قرار داده است: از یک سو، ضربه نظامی نتوانسته برنامه هسته‌ای ایران را کاملاً از کار بیندازد و از سوی دیگر، ادامه فشار بدون گزینه دیپلماتیک ممکن است راه را برای بازگشت سریع‌تر تهران به غنی‌سازی هموار سازد. از این‌رو، تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که حفظ نظارت‌های بین‌المللی و باز نگه‌داشتن مسیر مذاکره برای جلوگیری از احیای کامل برنامه هسته‌ای ایران ضروری است./ منبع