چالش‌های احمد الشرع در مدیریت اقلیت‌ها و تاثیر بر ثبات غرب‌آسیا

خشونت‌های اخیر میان جوامع دروزی و بادیه‌نشین در جنوب سوریه صدها کشته بر ‌جای گذاشته است. این درگیری‌ها ریشه در اختلافات فرقه‌ای، رقابت بر منابع در کشوری که پانزده سال پیش عملا فروپاشید و منازعاتی بر سر مسیرهای قاچاق دارد. همچنین، دشمنی تاریخی اسلام‌گرایان با دروزی‌ها، که به‌عنوان فرقه‌ای «کافر» تلقی می‌شوند، به تشدید این تنش‌ها منجر شده است. این درگیری‌ها به جنگ داخلی تبدیل‌شده و توانایی احمد الشرع (ابومحمد جولانی)، رهبر هیئت تحریرالشام، را برای مدیریت منافع مختلف در سوریه به چالش کشیده است. با وجود امیدها برای برقراری صلح میان اسرائیل و سوریه، خشونت‌های اخیر علیه اقلیت‌ها نشان‌دهنده محدودیت‌های جولانی در کنترل نیروهایش و ایجاد حکومتی فراگیر است.

کشتار علوی‌ها در ماه مارس با بیش از هزار کشته، بمب‌گذاری‌های ماه ژوئن در کلیسای مار الیاس دمشق که ده‌ها مسیحی را کشت و حملات اخیر علیه دروزی‌ها با صدها کشته، آدم‌ربایی و تحقیر، نمونه‌هایی از این ناکامی‌ها هستند. علاوه بر این، گزارش‌ها نشان می‌دهند که محتوای یهودستیزانه در کتاب‌های درسی وزارت آموزش ‌و پرورش سوریه و استفاده از کلیشه‌های ضد یهودی در شبکه‌های اجتماعی و توسط شبه‌نظامیان جهادی برای توجیه خشونت فرقه‌ای رواج دارد. این اقدامات اقلیت‌ها را به اتهام همکاری با موساد یا یهودیان هدف قرار می‌دهد.

مداخله اسرائیل برای حمایت از دروزی‌های سوری، با توجه به حضور ۱۵۰ هزار دروزی در اسرائیل در مقابل ۷۵۰ هزار دروزی در سوریه، نمونه‌ای برجسته از نقش اقلیت‌ها در تاثیرگذاری بر امور منطقه‌ای است. این مداخله نتایج دوگانه‌ای داشته است: از یک سو، جولانی تحت فشار آمریکا، که از اسرائیل نشئت گرفته، وعده پاسخگویی به جنایات علیه دروزی‌ها و عقب‌نشینی نیروها را داده است. این اقدام پیامی درباره عواقب هدف قراردادن دروزی‌ها ارسال کرده و ممکن است فضایی برای گفت‌وگوی آینده ایجاد کند. از سوی دیگر، این مداخله پیچیدگی‌هایی ایجاد کرده است: چشم‌انداز صلح غرب‌آسیا دونالد ترامپ را مختل کرده، روابط با ترکیه را متشنج کرده، انتقاد امارات را برانگیخته و خطر برچسب «همکار اسرائیل» به پیشانی دروزی‌های سوری را افزایش داده است که ممکن است آن‌ها را در معرض خطر بیشتری قرار دهد.

در این میان، جولانی در یک حراج منطقه‌ای قرار دارد که قدرت‌های منطقه مانند ایران، عربستان، امارات، آمریکا، ترکیه و قطر برای نفوذ بر سوریه رقابت می‌کنند. مسیر آینده سوریه به برتری این قدرت‌ها بستگی دارد. به‌جای شتاب برای توافق‌های صلح شکننده، رویکردی مرحله‌ای پیشنهاد شده است؛ ابتدا ترتیبات امنیتی، پیمان‌های عدم تجاوز و هماهنگی سه‌جانبه با اردن برای جلوگیری از قاچاق ایران. سپس همکاری‌های محلی در کشاورزی و ساخت‌وساز، به‌ویژه با دروزی‌ها و تشکیل کارگروه‌هایی برای آماده‌سازی توافق‌های جامع.

هر توافق صلح پایدار میان اسرائیل و سوریه باید شامل عناصر غیرقابل‌مذاکره باشد: حفاظت از اقلیت‌ها (دروزی‌ها، کردها، مسیحیان، علوی‌ها)، به‌رسمیت‌شناختن کامل اسرائیل و یهودیان به‌عنوان بخشی از غرب‌آسیا، ایجاد منطقه غیرنظامی برای جلوگیری از استقرار اسلام‌گرایان در مرز، کنارگذاشتن صریح راه‌های جهادی و یهودستیزی توسط جولانی و چشم‌پوشی عملی سوریه از ادعاها بر بلندی‌های جولان. رفع فوری تحریم‌های آمریکا نیز باید مشروط به حفاظت از اقلیت‌ها باشد.

اکنون زمان آن است که اسرائیل از واکنش‌پذیری معمول خود فراتر رود و از رویدادهای اخیر برای ترویج گفت‌وگو، رد افراط‌گرایی و مبارزه با نفرت فرقه‌ای استفاده کند. اجلاسی با حضور قدرت‌های محلی و جهانی مانند عربستان، امارات، اردن، آمریکا، هند، اتحادیه اروپا و ترکیه می‌تواند مسئله سوریه را به‌صورت مسالمت‌آمیز حل کند. ثبات پایدار منطقه‌ای از توافق‌های بین‌المللی دقیق ناشی می‌شود که نگرانی‌های امنیتی اصلی را برطرف کرده، واقعیت‌های سیاسی را به‌رسمیت می‌شناسد و نفرت را طرد می‌کند. مداخله اسرائیل برای حمایت از دروزی‌ها ممکن است یک شاهکار راهبردی یا یک داستان هشداردهنده باشد؛ اقدامات بعدی تعیین‌کننده خواهد بود./ منبع