سرنوشت مبهم مذاکرات هستهای
به گزارش اطلس دیپلماسی، تحلیلی با عنوان «سرنوشت مبهم مذاکرات هستهای» در نشریه المانیتور (Al-Monitor)، منتشر شده است. این یادداشت به بررسی موضع قاطع ایران در دفاع از حق غنیسازی اورانیوم در برابر درخواست آمریکا برای توقف کامل آن و تأثیر این موضع بر مذاکرات هستهای با میانجیگری عمان میپردازد. در ادامه، خلاصه این مطلب آمده است.
با کاهش تهدیدات نظامی آمریکا در منطقه، از جمله خروج بمبافکنهای B-2 از اقیانوس هند و بازگشت ناو هواپیمابر یواساس هری ترومن به آمریکا، آیتالله سیدعلی خامنهای، رهبر انقلاب اسلامی ایران، موضع سرسختانهای در قبال برنامه غنیسازی اورانیوم ایران اتخاذ کرد و اعلام نمود که تهران بدون کسب اجازه از هیچ کشوری به برنامه غنیسازی خود ادامه خواهد داد. این اظهارات در مراسم یادبود سیدابراهیم رییسی، رییسجمهور فقید ایران، که سال گذشته در سانحه سقوط بالگرد درگذشت، بیان شد. آیتالله خامنهای درخواست آمریکا برای توقف کامل غنیسازی اورانیوم بهعنوان شرط اصلی توافق هستهای را «بیمعنی» و «خارج از خط» توصیف کرد و با استفاده از عبارتی محترمانه اما قاطع در زبان فارسی، این شرط را غیرمنطقی خواند. او همچنین آمریکا را متهم کرد که با تهدید و فریب قصد دارد ایران را به پای میز مذاکره بکشاند و اظهار داشت که به نتیجهبخشبودن مذاکرات خوشبین نیست، اما افزود که «نمیدانیم چه خواهد شد».
از اواسط ماه مارس، ایران و آمریکا چهار دور مذاکره با میانجیگری عمان در مسقط و رم برگزار کردهاند. هر دو طرف در ابتدا نسبت به مذاکرات ابراز خوشبینی محتاطانه کردند، اما پس از آخرین دور، لحن اظهارات تندتر شده است. محور اصلی مذاکرات، موضوع غنیسازی اورانیوم ایران بوده است. تهران تأکید دارد که غنیسازی حقی غیرقابلمذاکره تحت معاهده منع گسترش تسلیحات هستهای (NPT) است که ایران یکی از امضاکنندگان آن است. در مقابل، آمریکا استدلال میکند که حتی غنیسازی در سطوح پایین میتواند راه را برای توسعه سریع تسلیحات هستهای توسط ایران هموار کند. استیو ویتکاف، فرستاده ویژه رییسجمهور آمریکا در امور غرب آسیا و سرپرست تیم مذاکرهکننده آمریکا، روز یکشنبه اعلام کرد که واشنگتن حتی غنیسازی در سطح یک درصد را نیز نمیپذیرد. این موضع که مورد حمایت دیگر مقامات دولت آمریکا نیز قرار گرفت، نشاندهنده تغییر موضع از اظهارات پیشین بود که درباره حق ایران برای حفظ برنامه غنیسازی مبهمتر بودند.
مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، روز سهشنبه در کمیته روابط خارجی سنا تأکید کرد که واشنگتن به ایران اجازه داشتن برنامه هستهای غیرنظامی را میدهد، اما غنیسازی اورانیوم را مجاز نمیداند و اذعان کرد که دستیابی به چنین توافقی آسان نخواهد بود. در پاسخ، آیتالله خامنهای در سخنرانی خود اظهار داشت که ایران منتظر اجازه آمریکا برای غنیسازی نیست و سیاست غنیسازی خود را دنبال خواهد کرد. این سخنان با تشویق شدید حضار و شعارهای «مرگ بر آمریکا» همراه شد.
کاظم غریبآبادی، معاون وزیر امور خارجه ایران و عضو تیم مذاکرهکننده، اعلام کرد که تهران در حال بررسی پیشنهاد آمریکا برای دور بعدی مذاکرات است، اما تاریخ و مکان دور پنجم هنوز مشخص نشده است. عباس عراقچی، وزیر امور خارجه و مذاکرهکننده ارشد ایران، در مصاحبهای با تلویزیون دولتی در محل سخنرانی آیتالله خامنهای، از رهبر انقلاب برای روشنکردن «وظیفه» تیم مذاکرهکننده تشکر کرد و مواضع اخیر آمریکا را «کاملاً غیرمنطقی» خواند. او پیشتر در واکنش به اظهارات ویتکاف گفته بود که ایران با یا بدون توافق، به غنیسازی ادامه خواهد داد و این دستاوردی است که با «خون» به دست آمده است. این گفته، اشارهای است به ترور دانشمندان هستهای ایران از دهه ۲۰۱۰ که به اسرائیل نسبت داده شده است.
در حالی که گمانهزنیهایی درباره پیشنهاد توقف موقت سهساله غنیسازی برای اعتمادسازی مطرح شده بود، مجید تختروانچی، دیگر مذاکرهکننده ایرانی، این ایده را رد کرد و گفت که چنین پیشنهادی در مذاکرات مطرح نشده است. پس از دور اول مذاکرات، آیتالله خامنهای لحن آشتیجویانهای داشت و از گامهای اولیه استقبال کرد، اما سخنان اخیر او پس از سخنرانی دونالد ترامپ در ریاض، که تهدیدات نظامی را کاهش داده و بر فشار اقتصادی تمرکز کرده بود، نشاندهنده تغییر رویکرد است. این سخنان تأثیرات اقتصادی داخلی نیز داشت و ارزش ریال ایران در برابر دلار بیش از سه درصد کاهش یافت، که نشاندهنده نگرانی بازار از بنبست احتمالی مذاکرات و ادامه تحریمهاست./ منبع
